SEKTÖREL

SIĞIRDA DİŞE BAKARAK YAŞ TAYİNİ 

Bir sığırın yaşı, değişik metotlarla tahmin edilebilir. Her gün doğan buzağıların düzenli olarak kayıt edildiği, kulak numarası takıldığı ve defter tutan işletmelerde yaşı kesin olarak söylemek mümkündür. Bu kayıtlar sayesinde hangi buzağının ne zaman doğduğu, dolayısıyla sığırın yaşının yıl, ay ve hatta gün olarak hesaplanması mümkün olmaktadır. Buzağıların doğum kayıtlarının tutulmadığı koşullarda sığırın yaşını tahmin için değişik metotlar kullanılmaktadır. Sığırın dış görünüşü, boynuzların durumu ve dişlerin durumu yaşı tahmininde kullanılan başlıca kriterlerdir. İlk iki metoda oranla, dişe bakarak yaşın tahmin edilmesi, belirli bir yaşa kadar daha doğru sonuç vermektedir.Dişe bakarak yaş tahmini konusunda tecrübeli bir yetiştirici, sığırın kesici dişlerinin durumunu inceleyerek (sayısı, değişimi, seyrekleşmesi ve aşınma durumu gibi) sığırın yaşını tahmin edebilir. Ergin bir sığır ağzında, alt ve üst çenede toplam 32 tane diş bulunmaktadır (Resim 1).
Sığır ağzında bulunan dişlerden, 20 tanesi alt çenede ve 12 tanesi de üst çenededir. Bu 32 dişten sadece 8'i kesici diş olup, dıştan bakıldığında alt çenede ön tarafta görülen dişlerdir. Kesici dişler, sığırın alt çenesinin ön tarafında 8 adet olarak sıralanmışlardır (Şekil 1). Şekil 2'de harflerin yanında yer alan rakamlar o dişten o çenede kaç adet olduğunu göstermektedir.

M: Arka Azı Dişler  P: Ön Azı Dişler  I: Kesici Dişler

Şekil 2'den görüldüğü üzere alt çenedeki kesici dişlerden ortadaki iki dişe ön kesiciler, her iki taraftan bunların yanındaki dişlere birinci orta kesiciler, her iki taraftan birinci orta kesicilere bitişik birer dişe ikinci orta kesiciler ve en kenarlarındaki iki dişe son kesiciler adı verilir (Şekil 2).Yaş tahmininde esas alınan dişler, alt çenede yer alan ve 8 adet olan kesici dişlerdir. Özellikle serbest ahırlarda tutulan sığırlarda, dişlere bakmak, oldukça zor bir iştir. Bu amaçla sığırın operasyon tezgahına alınması kolaylık sağlayacaktır.Bundan sonra, sığırın iki burun deliğini birbirinden ayıran perdenin sıkıca kavranarak (el veya muşet ile) alt dudağın aşağı doğru çekilmesi ile dişler görünür hale gelir (Resim2).Bundan sonraki uygulama dişlerin düşmesi ve yenilenmesi, aşınması, seyrekleşmesi ve diş etlerinin çekilme durumlarının incelenmesidir. Bir sığır ön kesicileri tüm bu kriterler göz önüne alınarak değerlendirilir ve yaklaşık hangi yaşta olduğuna karar verilir.Bir buzağı doğduğu anda ağzında iki veya daha fazla kesici süt dişi bulunur. Doğumdan sonraki bir ay içerisinde tüm kesici dişler görünür hale gelir. Azı dişleri de doğumdan sonraki zaman içinde çıkışını tamamlayarak görünür hale gelirler. Ancak bu dişler süt dişleri olup yaşla birlikte düşerek yerine kalıcı dişler gelir. Süt dişleri ile kalıcı dişler arasındaki en belirgin fark süt dişlerinin daha beyaz ve daha küçük olmasıdır.Sığırda, süt dişlerinin yaklaşık değişim zamanları Çizelge 1'de verilmiştir. Çizelge 1'den anlaşılabileceği gibi kesici dişlerle ön azı dişleri önce süt dişleri halinde çıkmakta ve sonra bu dişler düşerek yerine kalıcı dişler gelmektedir. Arkadaki üç azı dişi ise çıktıktan sonra hiç değişmemektedir.

Aslında burada verilen zamanlar kültür ırkları için geçerli olup dişlerin değişimi ve tamamlanmasını etkileyen pek çok faktör söz konusudur. Hayvanın ırkı, beslenme durumu ve genel sağlık durumu bu faktörlerden başlıcalarıdır. Dişler, erken gelişen ırklarda erken; kötü yemleme koşullarında büyütülen, çok erken gebe bıraktırılan ve geç gelişen ırklarda biraz geç çıkmaktadır. Örneğin yerli ırk bir sığır, kültür ırkı sığırdan daha yavaş geliştiği için 6 ay gibi fark ortaya çıkabilir. Yerli ırklar için yapılan yaş tahmininde belirlenen süreye 6 ay eklenerek yaş tahmini yapılması daha doğru sonuç verecektir.Ağızda, bütün süt dişleri aşınmaya başlamış ve ön kesiciler kısmen küçülmüş ise sığır bir yaşındadır. Eğer bu ön kesicilerin kökleri de meydana çıkmış ve sallanıyorsa sığır 1.5 yaşındadır. Ön kesici süt dişleri düşmüş ve yerine daimiler görünmeye başlamışsa sığır 21 aylık yaştadır. Daimiler tamamen büyümüş ise sığır iki yaşlıdır. Bu durumda hayvanın ağzında iki ön kesici diş değişmiş ve yerine çıkmış olan dişler diş yayı hizasına kadar büyümüşse sığır iki yaşını bitirmiş demektir.Altı yaşından sonraki tahminler dişlerin aşınması, diş etlerinin çekilmesi ve seyrekleşmeye göre yapılır. Ortadaki birinci kesiciler 5 yaş civarında aşınmaya başlar,ikinci kesiciler 6 yaş ve üçüncü kesiciler ise 7 yaş ve son kesiciler de 8 yaş civarında aşınmış olurlar. Yaşın ilerlemesi ile aşınma etkisi artar ve diş normal şeklini kaybederek seyrek ve üçgen bir hal almaya başlar. Ancak önemle vurgulanması gereken nokta, dişe bakarak yaş tayini yapacak kişi için bu bilgilerin gerekli olduğu ama yeterli olmadığıdır. Bu işi iyi yapmak ve deneyim kazanmak isteyen yetiştirici öncelikle yaşı bilinen sığırlarda pratik yaparak bu konudaki tecrübesini artırmalıdır.Şekil 3'de değişik yaşlarda ki sığırlarda dişlerinin genel durumu şematik olarak verilmiştir

BU HABERLE İLGİLİ DİĞER GELİŞMELER
Haber listemize üye olup tarım sektöründeki haberlere, geliştirici herkese açık tartışma platfomlarına katılabilirsiniz.
.

	Mail adresinizi sol aşağıya yazın ve "Listeye Gir" butonuna tıklayın.
	Karşınıza gelecek sayfadaki formu eksiksiz doldurun.

Powered by ListBot

 

SEKTÖREL
>> Sıgırda dişe bakarak yaş tayini
>>Buğday üretiminde yeni bir yıla girerken 
>> Gübreleme amaçlı yaprak ve toprak analizleri

ANA SAYFAYA DÖN




Resim-1

 
Şekil-2

Resim-2


Şekil-3