|
ARAŞTIRMA
Yasemin
CANER
Karadeniz Tar. Ar. Ens.
Celal
Tuncer
Ondokuz Mayıs Üni. Zir. Fak. Bitki Kor. Blm.
Zararlı Böceklerle
Organik Tarımda Mücadele Yöntemleri
Ekonomik anlamda zarar yapan böceklerin mücadelesinde
organik tarımda kullanılabilecek yöntemlerin bir çoğu, bugüne
kadar yapılan çalışmaların ışığı altında şekillendirilmiştir.
Ancak uygulanan kimyasal mücadele içerisinde sentetik kimyasalların
kullanımı ile ilgili alternatiflerin geliştirilmesi gerekmektedir.
Sentetik kimyasalların yerini alabilecek bitkisel, doğal, mikrobiyal
veya ev yapımı insektisitler organik tarım uygulamalarında alternatif
olarak görülmekle birlikte uygulamada ruhsatlandırılması, standardizasyonu,
muhafazası veya doğal hayata olan bazı olumsuzlukları ile kullanımları
sınırlanmaktadır.
Organik tarım biyoçeşitliliği, biyolojik döngüyü,
toprağın biyolojik aktivitesini geliştiren ve artıran, sentetik
gübre ve pestisit kullanmayan, genetik değişiklik yapılmış organizma
içermeyen, minimum çiftlik dışı girdi kullanımına ve kültürel
işlemlere dayalı spesifik ve kesin standartları olan alternatif
bir üretim sistemidir (Anonim,2003c). Organik tarımın amacı birbirine
bağımlı olan toprak, bitki, hayvan ve insan topluluklarının sağlığının
ve verimliliğinin en ideal olmasını sağlamaktır. Tüketicinin organik
olarak üretilen gıdalara olan talebi, toplumun daha fazla sürdürülebilirlik
konusundaki arzusu, çevresel ve ekonomik faydalar ve dünya çapında
üreticiler ve sanayiciler için yeni fırsatlar yaratması gibi nedenlerle
organik tarım giderek artan bir öneme sahiptir.
2001 yılı verilerine göre, Türkiye'de 100'e yakın ürün organik
olarak üretilmektedir. Türkiye'de organik üretim yapan 15 bini
aşkın işletme mevcut olup, yaklaşık 60-70 bin hektar alanda organik
üretim gerçekleştirilmektedir. 2002 yılında ise yaklaşık 70.000
hektar alanda 295.000 ton organik ürün üretildiği tahmin edilmektedir
(Anonim 2003l ).
Zararlılar bitkisel üretimde sorun yaratan unsurların başında
gelmektedir. Ekonomik anlamda zarar yapan böceklerin mücadelesinde
bir çok yöntem kullanılabilmektedir. Kimyasal mücadele üretici
tarafından uygulama kolaylığı ve etkinliği açısından en fazla
tercih edilen bir mücadele yöntemidir. Organik tarımda ise kimyasal
mücadele uygulamalarının önemli bir kısmını oluşturan yapay kimyasalların
kullanımına izin verilmemektedir.Bu çalışmayla da literatür araştırmalarıyla
elde edilen birikimlerin ışığı altında organik tarım anlayışı
içerisinde uygulanabilecek mücadele yöntemleri üzerinde durulmuştur.
1.ORGANİK MÜCADELE YÖNTEMLERİ
Organik tarımda zararlı mücadelesinde kullanılacak mücadele yöntemlerini
koruyucu ve iyileştirici mücadele yöntemleri olarak gruplandırabiliriz.
Koruyucu önlemler zararlıların bulaşmalarını veya çoğalmalarını
önleyen, doğal dengeyi bozmadan ve herhangi bir girdi kullanmadan
zarar oluşmasını önleyen ve öncelikli olarak uygulanması istenene
önlemlerdir. Bu önlemler kanuni mücadele, kültürel önlemler ve
fiziksel mücadele yöntemleridir. İyileştirici mü-cadele yöntemleri
ise koruyucu önlemlerin alınmasına karşın zararlıların yine de
sorun olması durumunda uygulanan yöntemlerdir. Bunlar mekaniksel,
biyoteknik, biyolojik mücadele ve kimyasal mücadeledir. Organik
tarımda istenen, zararlılardan kaynaklanan problemlere karşı koruyucu
önlemlere ağırlık vermek ve iyileştirici metotları en son seçenek
olarak kullanmaktır.
2. ALTERNATİF İNSEKTİSİTLER
Kimyasal kullanımı dışındaki metotların böcek zararını engelleyemediği
durumlarda insektisit kullanımı ürün kaybını önlemede bir alternatif
olmaktadır. Zarar başladığında organik yetiştiriciler bitkisel
kökenli doğal insektisitleri , çeşitli ev yapımı bitkisel spreyleri,
sentetik organik insektisitleri kullanmak zorundadır.
2.1. Bitkisel Kökenli Doğal İnsektisitler
Bitkilerden çeşitli yöntemlerle elde edilen ve insektisit özelliği
gösteren bileşiklerdir. Bu maddeler işlenmemiş bitkisel materyaller,
bitki ekstraktları ve bitkilerden izole edilen saf bileşikler
gibi formlarda olabilir. 2000'den fazla bitkinin insektisit etkisinin
var olduğu bilinmesine karşın pratikte yararlanılanların sayısı
çok azdır. Doğal kaynakların kısıtlı olması, standardizasyon,
muhafazasındaki ve ruhsat almadaki zorluklar, ruhsatlı olmamalarından
dolayı kronik toksisitite ve bitki üzerindeki kalıntılarının tespit
edilememesi gibi zorluklar pratikte kullanımlarını sınırlamaktadır
(Yaşarakıncı ve ark.,2002).
a) Azadirachtin
Azadirachtin'in böceklere karşı uzaklaştırıcı, beslenmeyi engelleyici,
doğurganlığı azaltıcı, kısırlaştırıcı, öldürücü ve yumurta bırakmayı
önleyici gibi etkileri saptanmıştır. Azadirachtin içeren ürünler
fitofagus böcekler için orta ve geniş spekturumlu insektisitlerdir.
Orthoptera, Homoptera, Heteroptera, Lepidoptera, Coleoptera, Diptera
ve Hymenoptera takımına bağlı bir çok türü etkilemektedir. Leptinotarsa
decemlineata, Pieris brassicae, Plutella xylostella, Ostrinia
nubilalis, Bemisia tabaci, Sitophilus granarius, Spodoptera littora'
ya karşı başarılı sonuçlar alınmıştır (Kısmalı,1988).
b) Pyrethrum
Chrysanthemum cinerariaefo-lium'un çiçeklerinden elde edilen pyrethrum,
mevcut insektisitlerin içinde en eski ve en güvenilir olan bitkisel
kökenli insektisittir. Daha çok depolanmış ürün ve ev zararlılarına
karşı kullanılmaktadır. Ancak gün ışığında çabuk parçalanmaktadır.
Tribolium castaneum , Rhyzopertha dominica , Myzus persicae, Macrosiphum
rosae, Pieris brassicae' ya karşı başarıyla uygulanmaktadır (Anonim
,2003d).
c) Pyrethrin
Tanacetum cinerarifolium 'dan ekstrakte edilen doğal pyrethrum
'dan elde edilen insektisidal kimyasallardır. Işıkta ve sıcakta
etkinliğini kaybeder. Kuşlara ve memelilere toksik değildir. Çabuk
parçalandıkları için hasattan 1 gün öncesine kadar uygulanabilir.
Pyrethrinler çiçek, meyve ve sera içerisindeki sebzelere karşı
uygulanabilir. Çiğneyici ve sokucu-emici ağız yapısına sahip böceklerde
etkilidir. Trichoplusia ni, Cydia pomonella, Leptinotarsa decemlineata,
kırmızı örümcekler, Tripsler, beyaz sinek, Epilachna varivestis,
Keiferia lycopersicella'ya ve depo zararlılarına karşı etkili
bulunmuştur. Lahana kelebeği (Pieris rapae), armut pisillasına
karşı etkinlik gösterememiştir (Anonim,2003a).
d) Rotenone
Amerika'da yetiştirilen Lonchocarpus sp. (Fabaceae) ve Asya'da
yetişen tropik bir bakla türü olan Derris sp. (Fabaceae) ve Terphrosia
sp. bitkilerinin köklerinden ekstrakte edilerek kullanılmaktadır.
Böceklerde kontakt ve mide zehiri olarak etki gösterir ve genelde
yaprakla beslenen Lepidoptera takımına ait türlerin larvalarına
karşı mücadelede kullanılır. Balıklara son derecede toksik olduğu
saptanmıştır. Bazı faydalıları öldürdüğüne dair veriler vardır.
Memeliler üzerine orta derecede etkilidir. Yapraklarda etkin bir
kalıntı bırakmaz.Yavaş etki gösterir. Güneş ve havayla birlikte
uygulamadan bir hafta sonra etkinliğini kaybeder.Uygulama yapılırken
bir maske kullanılması önerilir. Solunum da sorun çıkarabilir.
Aonidiella aurantii, Ceratitis capitata, Spodoptera littoralis,
Leptinotarsa decemlineata, Sitophilus oryzae' ya karşı başarıyla
uygulanmaktadır. Kırmızı örümceklerin mücadelesinde başarılı olunamamıştır
(Anonim,2003b)
e) Nicotine
Nicotiana tabacum ve diğer Nicotiana türlerinin yapraklarından
çeşitli metotlarla ekstrakte edilerek kullanılmaktadır. Tütün
yapraklarının sulu ekstraktı zararlı böceklere karşı kontakt etki
gösterir. Daha çok afitler, tripsler, beyaz sinek, yaprak emicileri
ve diğer yumuşak vücutlu böceklere karşı mücadelede kullanılmaktadır.
Sıcakkanlılara son derece toksik olan nikotini kullanırken dikkat
edilmelidir. Evlerde kullanımı tavsiye edilmemektedir. (Pearce,2003)
.
f) Ryania
Güney Amerika kökenli Ryania speciosa adlı bitkinin kök, yaprak
ve gövdesinden ekstrakte edilmekte ve Lepidoptera larvalarına
temas ve mide zehiri etkisi göstermektedir. Ostrinia nubilalis,
Cydia pomonella, Dacus dorsalis ve Heliothis zea gibi zararlılara
insektisit ve repellent etkisinin olduğu saptanmıştır. Ancak memelilere,
balıklara ve diğer suda yaşayan hayvanlara yüksek toksisitesi
yüzünden kullanımı kısıtlanmıştır (Anonim,2003c ;Pearce,2003).
g) Quassine(Acı ağaç)
Quassine armara adlı bitkinin gövdesinden elde edilen ekstrakt
meyvecilikte unlu bitlere ve testereli arılara karşı insektisit
ve repellent olarak kullanılır (Anonim,2003d; Pearce,2003).
h) Sabadilla
Schoenocaulon officinale bitkisinin tohumundan elde edilen ekstrakt
Heteroptera takımına ait zararlılarda kullanılmakla birlikte Cydia
pomonella, Ostrinia nubilalis, Thrips tabaci ve Empoasca spp.
gibi zararlılara karşı insektisit etkisi göstermektedir.Kontak
ve mide zehiri etkilidir. Balarılarına toksisitesi yüksek olduğundan
kullanılır-ken dikkat edilmelidir. Memelilere toksitite göstermemekle
birlikte bazen gözlerde alerji veya solunumda zorluklar meydana
getirmektedir (Anonim,2003e Pearce,2003 ).
I) Yağlar
Yıllardan beri böcek ve akarların kontrolünde çeşitli yağlar kullanılmaktadır.
Yağlar koşnil, kabuklu bit, afit ve akar gibi belirli zararlı
problemlerinin çözümünde önemli rol oynamaktadır. Yağların böcekler
üzerine lerine neden olmasıdır. Bazı durumlarda metabolizmaları
üzerinde etkili olur. Ayrıca repellent etkileri de belirlenmiştir.
Bu durum afitler tarafından taşınan virüslerin kontrolünde önem
arz eder. İnsanlara ve doğal düşmanlara karşı çok az riski vardır.
Küçük yumuşak vücutlu bazı predatör akarların ölümüne sebep olduğuna
dair bazı bilgiler mevcuttur. Toksisite alternatif pestisitlerle
kıyaslandığında minimumdur. Yağlar doğada çabuk çözünür. Çok az
kalıntı bırakır. Kullanılan ilaçlama aletleri ile kolaylıkla uygulanabilir.Bazı
durumlarda bitki yüzeyi üzerinde lekelenme yapabilir. Yağlar genel
bir terim olmakla birlikte içerisinde bitkisel, petrol ürünlerinden
türetilmiş , dormant, yaz yağları gibi grupları bulundurmaktadır.
Yağ bitkilerinin ve diğer bitkilerin tohumlarından üretilen yağlar
insektisit olarak kullanılabilir.Soya yağı başarılı mücadele programlarında
kaydedilmiştir. Azadirachta indica ağacının tohumlarından elde
edilen ekstraktlar da son yıllarda zararlı kontrolünde kullanılabilen
ürünler arasında dikkat çekmektedir. Genellikle depolanmış ürün
zararlılarına karşı kullanılmaktadır. Depolanmış üründe zarar
yapan başlıca coleoptera takımı türlerin fümigasyonunda öldürücü
etki yaptığı bulunmuştur. Kolza ve Neem bitkilerinden elde edilen
yağlı preparatlar kısmen kükürdünde eklenme-siyle kırmızı örümceklerin
yumurtalarına karşı başarıyla kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra
susam, keten, pamuk, haşhaş ve zeytinden elde edilen bitkisel
yağlar su ve arap sabunu ile karıştırılıp çıplak vücutlu böceklere
karşı kullanılmıştır. Bir başka çalışmada kimyon, anason ve okaliptüs
yağının Aphis gossypii'e sarımsak yağının Trigoderma granarium'
a etkili olduğu bulunmuştur. Bazı ceviz türleri, ardıç, sedir
ağacı, akçaağaç, sarı ağaç, ladin ağacı, japon selvisi, yalancı
köknar yağlara hassasiyet gösterir. Azadirachtin yağı seralarda
yetişen süs bitkilerinde daha çok kullanılır.
Ancak bazı gül türleri,süs zeytini vs'ye karşı kullanımda dikkatli
olunmalıdır.
Azadirachta indica ağacının tohumlarından elde edilen yağ böcek
yumurtalarını, böceklerin ilk gelişim dönemlerini, küçük yumuşak
vücutlu zararlıları (afit, beyaz sinek vs), kırmızı örümcek yumurtalarını
öldürür. Güllerde, meyve ağaçlarında ve sebzelerde kullanılır.
Yağ bitkilerinden ve diğer bitkilerden elde edilen elde edilen
yağlar soya fasulyesi, kanola, pamuk, ayçiçe-ği'nden elde edilebilir.
Soya fasulyesi çok etkili iken kanola ve ayçiçek yağı daha az
etkilidir. Mısır yağında farklı sonuçlar elde edilmiştir (Anonim,2003e;
Anonim,
2003f; Isman,2003).
2.2.ORGANİK TARIMDA KULLANILAN DİĞER KİMYASALLAR
1. İnsektisit etkili sabunlar: Meyve ağaçları ve sebzelerde yaprak
bitlerine karşı kullanılan sabunun başarısı popülasyon yoğunluğuna
göre değişmektedir. Etki süresi çok kısadır. Başarılı olabilmesi
için böceğin teması gerekir. Akar, sapta beslenen zararlılar ve
yumuşak vücutlu zararlıların kontrolünde kullanılabilir.
2. Jelatin: İnsektisit olarak kullanımı mümkündür. Fakat ne şekilde
kullanılabileceği hakkında herhangi bir bilgi yoktur.
3. Parafin yağları: Organik tarımda insektisit ve akarisit olarak
zararlıların kış yumurtalarına karşı kullanılmaktadır.
4. Kaya unu: Zararlı böceklerin solunum sistemini kapayıcı toz
olarak kullanılmaktadır.
5.Metaldehit: Sümüklüböceklerin savaşında tuzaklarda repellent
olarak kullanılmaktadır.
6. Kireç-Kükürt bulamacı: İnsektisit, akarisit ve fungisit etkisi
bulunmaktadır. Meyve ağaçlarında kabuklu bitleri baskı altına
aldığı saptanmıştır.
7. Caffein: Düşük konsantrasyonlarda böcek repellentidir. Bazı
böcekler caffeinin yüksek dozlarında hayatta kalabilmiş, ancak
üreme faaliyeti gösterememiştir.
8.Cryolite: Sodyum fluoaluminate'nin inorganik formulasyonudur.
Ancak balıklara yüksek toksitite gösterir. Larvalara ve sert kabuklu
böceklere karşı kullanılır.
9. Beyaz Kil : Diş macununda da kullanılır. İlaçlanan yüzeyde
koruyucu bir tabaka bırakarak, böceğin temasıyla böcekleri uzaklaştırır.
Conotrachelus nenuphar (Herbst) 'e karşı etkilidir.
11. Sülfür: Toz veya sprey olarak kullanılabilir. Kırmızı örümceklerin
kontrolünde kullanılabilir. 19.9ºC üzerin-deki sıcaklıklarda uygulamalar
bitki yapraklarına zarar verebilir. Yağ uygulaması yapıldıysa
uygulamanın üstünden 4 hafta geçmeden sülfür uygulaması yapılmamalıdır.
Korozyona sebep olacağı için plastik ilaçlama aletleri ile uygulama
yapılmalıdır. Sülfür aynı zamanda istenmeyen bir tat bırakacağı
için hasat öncesi kullanımına izin verilmez (Anonim 2003g, Anonim
2003 h).
12. Kireç ve kireç-sülfür : Akar, pisilla ve bazı saplarda beslenen
böceklerde etkilidir. Yağ uygulaması yapıldıysa 4 hafta geçmeden
ilaçlama yapılma-malıdır. Sıcaklık 18.8 º C 'den fazla ise ilaçlama
yapılması önerilmez. Yakıcı bir materyaldir (Anonim,2003d; Pearce,2003).
13. Bacillus thurigiensis Preparatları
Leptinotarsa decemlineata, Plutella xylostella, Pieris brassicae,
Euproctis chrysorrhoea, Hyphantria cunea , Yponomeuta malinellus
, Malacosoma neustria vs. karşı başarılı uygulamalar yapılmaktadır
(Tuncer ve Ecevit, 1994).
2.3.EV YAPIMI DOĞAL İNSEKTİSİTLER
Organik tarım ilkeleri doğrultusunda uygulanmasına izin verilen
bazı materyallerin kullanımı ile üretici tarafından hazırlanan
karışımlar pratikte çokca uygulanmaktadır. Ancak bilimsel olarak
çalışan biz mücadelecilerin çalışmalar sonucunda kesin kanıtların
ortaya konulmasından önce bu karışımları tavsiye edilmesi mümkün
olmamakla birlikte alternatiflerin ortaya konulma süreci içerisinde
kontrollü olarak kullanımlarında bir sakınca görülmemketedir.
Bu amaçla aşağıda derlenen ev yapımı doğal insektisitler olarak
isimlendirilen karışımların, kullanımlarından önce mutlaka test
edilerek kullanılması gerekmektedir.
a) Alkol spreyi : 1-2 fincan %70'lik isoprophyl alkol ¼ su ile
karıştırılarak kullanılır. Seyreltilmemiş alkol kullanımı bitki
için risklidir. Afitler, beyaz sinek, tripsler ve unlu bite karşı
uygulanmaktadır. Bir insektisidal sabunla karışımında prospektüs
dikkate alınmalıdır.
b) Sarımsak yağ spreyi : Zararlılar üzerinde repellent etki yapar.
Mineral yağ veya saf sabunla karıştırıldığında etkili bir insektisit
meydana gelir. Sarımsak yağ spreyinin aynı zamanda fungusit etkisi
de gözlemlenmiştir. Trichoplusia ni, afitler, beyaz sinek, Forficula
auricularia L. kontrolünde etkili olmuştur. Bazı yetiştiriciler
patates böceği ve kırmızı karıncalara etkili olmadığını belirlemiştir.
Spreyin hazırlan-ması için 3 tane 28 gramlık çok ince doğranmış
sarımsak dişinin 2 çay kaşığı mineral yağ içersinde en az 24 saat
bekletmek gerekir. Yavaşça içerisine yarım litre su ilave edilir.
Karışımı sağlandıktan sonra süzülerek kavanoz içerisine bekletilmek
üzere aktarılır. Karışımdan 1-2 çorba kaşığı alınarak yarım litre
su ile karıştırılır. Bu oran etkili oluyorsa daha fazla su ilave
edilerek uygulama yapılabilir. Uygulama tüm bitki yüzeyi ıslanacak
şekilde yapılmalıdır. Yağa duyarlı olabilecek süs bitkilerinde
uygulama kontrollü yapılmalıdır.
c) Otlarla Hazırlanan Spreyler : Aromatik otlardan elde edilen
solüsyonlar bir çok organik yetiştirici tarafından kullanılmaktadır.
Bu solüsyonlar repellent etki yapmaktadır. Bu amaçla Sage, Tansy,
Thyme gibi bitkiler kullanılmaktadır. Yapılan bir çalışmada Plutella
xylostella 'nın ve diğer bazı kelebeklerin lahanadaki zararının
ve yumurta sayılarının bu solüsyonlarla azaltıldığı belirlenmiştir.
Ayrıca bu solüsyonlar yaprak yiyen zararlılara karşıda kullanılmaktadır.
1-2 fincan taze yaprak 2-4 fincan su ile karıştırılır. Bu karışım
bütün gece bekletilir. İçerisine ¼ oranında temizleyici sıvı sabun
karıştırılır. Sıvı sabun ilacın yapraklara yapışmasında ve yayılışında
etkili olmaktadır. İlaçlamada bitkinin tüm aksamının ilaçlanması
başarıyı etkilemektedir. Gerekli görülmesi halinde haftalık periyotlarla
uygulama tekrar-lanabilir.
d) Kırmızı Tozlar : Karabiber, kırmızı biber, dere otu, zencefil'in
hepsi capsaicin içerir. Böcekler üzerinde repellent etki yapmaktadır.
Sentetik capsaicin arazide kullanılmak üzere üretilebilir. Yapılan
bir çalışmada capsaicin'in 28 gramının 1/25'i soğan bitkisi etrafına
serpildiğinde Delia antiqua 'nın koyduğu yumurta sayısını azalttığı
belirlenmiştir (Anonim,2003j). Delia radicum'un lahanada ve havuçta
zararını da engellemektedir. Ancak hazır paketlenmiş biber tozlarının
kullanımı ekonomik olmayabilir. Eğer yetiştirici üretimini de
kendi yapıyorsa maliyet azaltıldığı için kullanımı daha uygun
olacaktır. Uygulama sırasında hassas ciltlerde tahrişlere neden
olabilmektedir. Uygulamada havuç, lahana veya soğan sıralarına
serpilerek uygulanabilir. Yağmur veya sulama sonrası uygulama
tekrar edilmelidir.
e) Nicotin spreyi ; Tütün bitkisinden elde edilir. Böceklere
toksiktir. Ev yapımı nikotin çayının en büyük avantajı etkinliğinin
birkaç saat sürmesidir. Arılara toksik değildir. Nikotin toprak
zararlılarına karşı kullanılmaktadır. Özellikle kök afitleri,
tripsler, yaprak delicileri, armut pisillası, Crioceris asparagi
'na karşı kullanılmaktadır. Bir fincan kurutulmuş ,öğütülmüş tütün
yaprağını ¼ çay kaşığı saf sabun ilave edilmiş 4.5 lt 'lik su
içinde yarım saat bekleterek süzmek suretiyle solüsyon hazırlanır.
Bu solüsyon birkaç hafta kapalı bir kapta saklanabilir. Toprak
zararlıları için bitkinin kök bölgesine toprak üstüne karışım
uygulanır. Yaprak zararlıları için yaprak altlarının da iyice
ilaçlanması gerekir. Nikotin bitki yaprakları tarafından absorbe
edilerek birkaç hafta bitkide bulunur. Güvenlik açısından yalnızca
genç bitkilere ve hasattan bir ay öncesine kadar kullanımı daha
uygundur. Patlıcan, biber, domates ve diğer solanaceae'lerde kullanımı
uygun değildir. Tütün mozaik virüsünü taşıyan tütünlerden hazırlanan
solüsyon bu virüsün bitkilere bulaşmasına neden olabilir. Ülkemizde
70º C' sıcaklıktaki 1 lt suda 50 gr. kuru tütün 1 gün suda bekletilerek
meydana gelen eriyik pülverizasyon yöntemi ile kullanılmıştır.
Bu yöntem tarla koşullarında patates böceği larvaları, afit ve
kırmızı örümceklere karşı etkili olmuştur. Kullanılan tütün yaprağının
tazeliği, suyun niteliği, uygulama dozu ve sıklığı kullanılan
ilacın etkinliğini belirlemiştir. Nikotine sülfatın sıcak kanlılara
toksisitesi nedeniyle dikkatli kullanılması gerekir (Yılmaz,2002).
f) Domates yaprağı : Domates,patates ve tütün yaprakları zehirli
alkoloid içerir. Bu toksinler suda çözünür ve iyice kıyılmış yapraklar
suda bekletilerek ev yapımı ilaçlar elde edilebilir. Bu ilaçlar
doğal düşmanları çekmede de rol oynar. Domates yaprak ilacı afitler
içinde kullanılabilir. Aynı zamanda domates yaprak spreyi mısırda
Heliothis zea'ya karşı etkili olmaktadır. Yapılan çalışmada mısır
bitkisi domates yaprak spreyi ile ilaçlandığında ilaçlanmayan
mısıra göre daha fazla sayıda Trichogramma çektiği görülmüştür
(Anonim,2003j).Bu solüsyo-nun hazırlanması için domates yaprağı
iyice kıyılarak 1-2 fincan hazırlanır. 2 fincan su içerisinde
bütün gece bekletilir. Süzülerek yaklaşık 2 fincan su ile karıştırılır.
Uygulama bitkinin bütün aksamını kapayacak şekilde yapılır.
g)Tuz spreyi : Pieris rapae ve kırmızı örümceklere karşı kullanılabilir.
2 çorba kaşığı tuz ile 4.5 lt su karıştırılır. Karışım bitkiye
uygulanır.
h) Sarımsak spreyi : 1 sarımsak soğanı,1 lt su, 1 orta boy soğan,
1 çorba kaşığı kırmızıbiber, 1 çorba kaşığı sıvı sabun karıştırılarak
hazırlanır. Sarımsak ve soğan küçük küçük kesilerek karıştırılır.
Su içerisine konularak bir saat beklenir. Bir saat sonra sıvı
sabun ilave edilir. Karışım dolapta bir hafta bekletilebilir.
Sümüklü böceklere karşı kullanılabilir.
Gene aynı şekilde soğan sarımsak spreyi olarak yaprakları yiyerek
zarar yapan böcekler için tarifler bulunmaktadır. Bu spreyin hazırlığı
4 kırmızı biber, 4 soğan, 2 baş sarımsak 'tan karışım hazırlanarak
karışım sabunlu su içerisinde 24 saat bekletilir. Süzülerek üzerine
2 lt su ilave edilip uygulama yapılır. Serin şartlarda bu solüsyon
2 haftadan daha fazla süre bekletilebilir. Sarımsak spreyi patates
böceği, kaphra böceği, cruciferalarda zarar yapan larvalar ve
nematotlarda etkili olmaktadır.
ı) Kadife çiçeğinden hazırlanan sprey : Kadife çiçeği su ve sabunla
karıştırılarak bir solüsyon hazırlanır. Bu solüsyon afid, larvalar
ve sinekler için repellent etki yapar.
j) Isırgan suyu : Ülkemizde Akdeniz Bölgesinde afitlere karşı
uygulanmaktadır.
k) İnsektisit etkili sabun spreyi : 2.5 çorba kaşığı
sıvı sabun yaklaşık 1 lt su ilave dilerek karıştırılır (Johnson,2003).
l) Bitkisel yağ : 2 çorba kaşığı mısır veya ayçiçek yağı 2 çorba
kaşığı sıvı sabunla karıştırılır. Uygulama yapılmadan önce iyice
karıştırılarak uygulanır.
m) Sabun, sarımsak tozu ve kırmızı biber karışımı :2 çay kaşığı
sıvı sabun yaklaşık 1 lt 'lik kavanoza konulur. Kavanozun ağzına
ince bir tül gerilerek kırmızı biber ve sarımsak tozunun her biri
ilave edilir. Su konularak ilave edilen kısmın kavanoza akması
sağlanır. Bu ilacın pıhtılaşmasını önler. Tülü kavanozun ağzından
alarak karıştırılır. Sabun, emici böcekleri, sarımsak kırmızı
biber karışımı çiğneyici tipteki böcekleri uzaklaştırır. Bu karışımın
dezavantajı yağmurla birlikte yıkanması ve yeniden uygulamaya
ihtiyaç duyulmasıdır (Anonim 2003e; Anonim,2003h; Anonim,2003ı;
Anonim,2003j; Anonim,2003k;
j)Yem tuzaklarının hazırlanışı
Kesici kurtlar için :
Testere talaşı, kepek, şeker pekmezi ve yeterli miktarda su eşit
miktarlarda karıştırılarak yapışkan bir solüsyon hazırlanır. Akşam
saatlerinde bitki çevresine ufak bir halka şeklinde dağıtılır.
Şeker pekmezi kesici kurtları çeker ve bu solüsyondan geçmeye
çalışırken yapışkan bir yapı kazanır.Bu maddeler güneşte kurur
ve zararlılar ölür. Veya ; 100 g kepek,10 gr şeker, 200gr su,
5gr. Pyrethrum tozu karıştırılarak bitki etrafına yayılır. Kesici
kurtlar bu maddeyi yiyerek ölür.
Meyve Sinekleri için :
Meyve sinekleri için tuzaklara yemler meyve olgunlaşmadan, zararlılar
çıkma-dan önce yerleştirilmelidir. Bunun için :
1. Plastik bir şişenin altında küçük bir delik açılır. Şişenin
ağzı bir tıkaçla kapatılır. Şişenin ¼'nü yemle doldurulur. Şişe
bu şekilde bahçe etrafına veya ağaçlara asılır. Bu yemler sinekleri
delikten içeri çeker ve sinek yem içerinde ölür.
2. Plastik bir şişenin üst kısmını kesilir. Yem solüsyonu şişenin
yarısını içerecek şekilde konulur. Şişenin kesilen üst kısmı şişenin
geri kalan kısmına, deliği altta kalacak şekilde yerleştirilir.
Sinekler şişelere çekilerek yem solüsyonu içerisinde ölür.
Yem solüsyonu 2 şekilde hazırlanır.
a) 1 lt su, 250 ml idrar, birkaç damla vanilya özü, 100 gr şeker
ve 10 gr pyrethrum tozu
b) 1 çay kaşığı pyrethrum tozu, 250 gr bal, 1 kaç damla vanilya
özü, 250 gr. portakal veya salatalık kabuğu, 10 lt su.
k) Işık tuzaklarını hazırlanışı:
Gece faaliyet gösteren uçan böceklerin kontrolünde kullanılabilir.
Kesici kurtlar, sap kurtları, çeltikte zarar yapan yaprak emicileri
vs. Odunumsu yapılardan oluşan 3'lü bir dayanak hazırlanır. Bu
dayanağın uçları toprağa yerleştirilir. Orta kısmına bir ışık
kaynağı asılır. Ve alt kısmına bir miktar yağla karıştırılmış
su kasesi yerleştirilir. Bu tuzağın en iyi yerleştirilme zamanı
böceğin yaşam çemberine ve ürünün gelişim evresine göre belirlenir.
En iyi zaman böceğin yumurta bırakmasından öncedir.
l) Renk Tuzakları :
Yaklaşık 30X30'luk farklı renklerdeki kötü hava koşullarında zarar
görmeyecek kartlara yağ ve yapışkan sürülerek hazırlanır. Renklere
cezbedilen böcekler yapışarak ölür (Anonim,2003e).
4. ORGANİK TARIMDA İNSEKTiSİT UYGULAMALARINDA DİKKAT EDİLMESİ
GEREKEN HUSUSLAR
Organik tarımda kimyasalların kullan-ımı sırasında bazı hususlara
dikkat edilmesi gerekmektedir.
1. Organik pestisitlerin uygulanmasından önce prospektüsün mutlaka
dikkatlice okunması gerekir.
2.Memelilere ve faydalılara en az toksik olan ürünlerin kullanılması
gerekir.
3. Zararlı habitatlarının ve biyolojilerinin iyi bilinmesi gerekir.
4. Hedef zararlıya karşı uygun preparat-ların kullanılması ve
doğru zamanda uygulanması gerekir.
5. Yağmurlu rüzgarlı havalarda uygulama yapılmamalıdır.
6. Göller, kanallar, içme suları vs. uygulamada korunmalıdır.
7. Ürünlerin uygun şartlarda muhafaza edilmesi gerekir.
8. Kullanılan kimyasal uygulayıcı için sağlık riski taşımamalıdır.
9. İlacı hedefine ulaştırabilecek en uygun ilaçlama aleti kullanılmalıdır.
10. Organik pestisitlerin doğada çabuk ayrıştığı unutulmamalıdır.
Buna bağlı olarak uygulamaların tekrarlanması gerekmektedir.
11.Yetiştirilen bitkilerde birden fazla zararlı varsa ve zararlıların
hepsine veya birkaçına etkili olan ortak kullanılabilecek ilaç
varsa öncelikle bu ilaçlar tercih edilmelidir.
12. İlaçların çoğu değme etkili olduğundan ilaçların hedeflerine
ulaşması yani zararlılara değmesi gerekir. Zararlıların çoğu yaprak
altında bulunduğu için yaprak altının iyi ilaçlanması gerekir
13. Bazı zararlı böcek ve akarlar yetiştirme alanının bir bölgesinde
görülür. Bu durumda sadece o bölge ilaçlanmalıdır. Böylece hem
zararlı bulunduğu yerde öldürülmüş olur hem de diğer bölgelerde
bulunan doğal düşmanlar korunmuş olur. Bunun sonucunda etkili
savaş yaparken daha az ilaç kullanılarak daha az masraf yapılmakta
ve ilacın çevreye olumsuz etkisi azaltılmaktadır (Özkan,2002).
5. SONUÇ
Organik tarımda zararlı yönetiminde belirtildiği gibi bir çok
alternatif yöntem mevcuttur. Organik tarımda zararlı mücadelesinde
uygulanan yöntemlerin bugün uygulanmakta olan entegre mücadele
uygulamaları ile uyuştuğu görülmektedir. Ancak kimyasalların uygulanmasında
sentetik kimyasallara alternatiflerin geliştirilmesi ve üreticinin
kullanımı için çalışmaların yapılması gerekir. Gerek üretim sırasında
gerekse üretim sonrası aşamalarda üreticilerin teknik ve ekonomik
anlamda desteklenmesi gerekir. Bu desteğin etkili sonuç verebilmesi
içinde organik tarımın ana unsurları olan yetiştiricilik, bitki
koruma, sertifikasyon ve pazarlama gibi konularda disiplinler
arası çalışmaların özendirilmesi gerekir.
KAYNAKLAR
Anonim ,2003a. Botanical pest controls. http://www.iserv.net
Anonim,2003b.Natural pestici-des.-herbs. http://www.allsands.com
Anonim,2003c. Organic pest control.http://www.agardendiary. Anonim,2003d.
Organic gardening. http://www. Cahe.nmsu.edu
Anonim,2003e. Definitions of organic deterrents. http://www.ourgardenpests.com
Anonim,2003f. The organic gardeners guide to pest control.http://www.findarticles.com
Anonim,2003g. Insect pest mangement for organic crops. http://www.
Sfc.ucdavis.edu
Anonim,2003h.Organic crop protection. http://www.attra.org
Anonim,2003ı Organic ınsect control for the vegatable garden.http://www.tracker-outdoors.com
Anonim,2003j.Homemade organic pesticide.http://www.essortment.com
Anonim,2003k. Organic pest, disease mangement. http://www.ifoam.org
Anonim 2003 l. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı APKK kayıtları.
Isman,B.,2000. Plant essantial Oils for Pest and Disaease Management
. Crop protection. 19. 03-608
Johson, D.,2003. Vendors of Microbial and Botanical Insecticides
and Insect Monitoring Devices. http://www. Uky.cdu
Kısmalı,Ş.N.Madanlar,1988. A.indicanın böceklere etkileri üzerinde
bir inceleme. Türk.Entomol.Derg.,. 12(4):239-249.
Özkan,C.,2002. Organik Ürünlerde Böcek Yönetimi. Ziraat Müh.,338-339.
16. Pearche,M,2003.Organic pesticide Guide for Insect and Yılmaz,F.,2002.
Değerlendirilemeyen Tütünler,Türk tarım 33.
17. Tuncer,C.,O.Ecevit,1994. Bacillus thurigiensis ürünleri ve
böceklerde dayanıklılığın önemi. Türk.Entomol.derg. ,1994,18(2):119-128.
Yaşarakıncı,N.,Ö.Altındişli,T.Kılıç.2003. Organik Tarımda Kullanılacak
Yöntemler. http://www. Tedgem.gov.tr.
|
