SEKTÖREL

Prof. Dr. Osman TEKİNEL
Ç.Ü. Zir. Fak. Tarımsal Yap. ve Sulama Bl.

 Çukurova'da Şeftali Yetiştiriciliği

Anavatanı Çin olan şeftali (Prunus persica L.Batsch) sert çekirdekli meyve türleri içerisinde dünyada en çok yetiştirilen ve sevilen bir türdür.
Ömrünün göreceli olarak kısa ve tacının orta büyüklükte veya küçük olması, bu meyve türünün kapama bahçelerin yanısıra ara bitki olarak yetiştirilmesine de olanak sağlamaktadır.

Dünyada ekonomik anlamda şeftali yetiştiriciliği, ekvatorun güney ve kuzeyinde 25-45 enlem dereceleri arasında yapılmaktadır. Bu enlem sınırları yükseklik, sıcak su akıntıları ve büyük göllerle biraz daha genişletilebilmektedir. Şeftalinin yüksek sıcaklıklara dayanımı da oldukça iyidir.

Şeftali üretiminde, Akdeniz'e kıyısı olan ülkelerde erkenci çeşitlerin yetiştiriciliği önem arz eder. Erkenci şeftali yetiştiriciliği özellikle ABD, İspanya, Fransa ve İtalya ile Türkiye'nin Akdeniz bölgesinde yoğunlaşmaktadır.

Türkiye, Akdeniz ülkeleri içerisinde şeftali üretimi bakımından son yıllarda oldukça büyük ilerlemeler göstermiştir. Akdeniz bölgesinin özellikle subtropik iklime sahip Çukurova kesiminde yetiştiricilik son yıllarda yeniden güncelleşmeye başlamıştır. Ancak, önceki yıllarda çeşit seçiminde yapılan hatalar, verim ve kalite düşüklüğüne neden olmuş ve bahçeler sökülmüştür. Dolayısıyla öteki bölgelerde olduğu gibi erkenci şeftali-nektarin yetiştirilen bölgelerimizde de çeşit planlamasının yapılması, bölgeye uyabilecek, verimli, yüksek kaliteli, yola dayanıklı çeşitlerin seçilerek yetiştiriciye aktarılması gerekmektedir.

Bölgeye uyum sağlamamış bir çeşitte ilk belirti, çiçeklenmedeki anormallik, verim düşüklüğü ve meyvelerin küçüklüğüdür. Bu nedenle ilkbaharda düzenli ve bol çiçeklenen, yüksek verimli ve iri meyveli olanların seçilmesine dikkat edilmelidir.

Şeftalilerde Dinlenme Ve Soğuklama Gereksinimi
Çukurova'da iklim koşulları genel olarak, yıllara göre önemli değişiklikler göstermektedir. Özelikle kış aylarının sıcaklıkları göz önüne alındığında gözlenen bu değişiklikler, Akdeniz kıyı kesimi gibi kışları ılık geçen bölgelerde yetiştiriciliği yapılan meyve türleri için önem taşımaktadır. Çukurova'ya şeftali ve nektarin çeşidi önerisinde bulunurken sonbahar-ilkbahar arasındaki dönemde çevre sıcaklıklarına bakılması mutlaka gereklidir. Burada, +7C'nin altında geçen süreyi saat olarak belirlemek en iyi yol olarak görülmekteyse de, bu süre her zaman amaca uygun gelmemektedir.

1995-96 yıllarında ekim-nisan ayları arasındaki dönemde, yılların birbiriyle karşılaştırmasını yapabilmek için, günlük en yüksek ve en düşük sıcaklıklar incelenmiştir. Onar günlük ortalama en yüksek ve en düşük sıcaklıkları gösterecek şekilde hazırlanan grafikler incelendiğinde 1995-96 döneminde, aralık 1994 ve ocak 1995'de en düşük sıcaklıklar (3.73C, 4.75C) kaydedilmiştir. Minimum sıcaklık 1994-95 döneminde 1 kez aralık ayında; 1995-96 döneminde ise; 1 kez kasım ayında, 1 kez şubat ayında sıfır derecenin altına düşmüştür. 1994-95 döneminde en düşük sıcaklık 4 Aralık'da -0.6C olurken, 1995-96 döneminde 25 Kasım'da -1.0C olmuştur. Meyve ağaçları içerisinde soğuklama gereksinimi üzerinde en çok çalışılan meyvelerden birisi şeftalidir. Ancak, şeftali yetiştiriciliğinde 7.2C altında saptanan soğuklama süresi ile herhangi bir bölgeye adaptasyon arasında çok kesin ilişkiler bulunmamaktadır. Early Red, Triogem, Cardinal, Dixired, Redhaven, Redglobe gibi, Akdeniz bölgesine geniş ölçüde dikimi yapılan çeşitler, soğuklama gereksinimleri 7.2 C'nin altında 850-950 saat olan çeşitlerdir.

Meyve ağaçları uzun ömürlü oldukları için bahçelerin kuruluşunda çeşit seçimi üzerinde önemle durulmalıdır. Akdeniz bölgesi gibi kışı kısa süren ve ılık geçen yerlerde yaprağını döken meyve türlerinin yetiştirilmesi için ekolojik yönden en önemli sorun, tür ve çeşitlerin kış dinlenme gereksinimlerinin karşılanıp karşılanamayacağıdır.

Çukurova bölgesine uygun şeftali çeşitlerinin saptanması için yapılmış çalışmalarda, soğuklamanın tam karşılanamadığı yıllarda ağaçlarda çiçeklenmenin geç ve düzensiz olduğu, tozlanma ve döllenme sorunları ortaya çıkarak, verim ve kaliteye olumsuz etki ettiği görülmüştür.

KÜDEN ve KAŞKA (1992 a), Çukurova bölgesinde soğuklama gereksinimi uzun olan şeftali ve nektarin çeşitlerinin her yıl düzenli meyve vermesinin, soğuklama sürelerinin yıllara göre çok farklı olmasından kaynaklandığını bildirmiştir. Ayrıca araştırıcılar, Adana'da 1982-83 kışında 7.2C'nin altında 879 saat gibi bir soğuklama süresi olmasına karşın, 1983-84 kışında sadece 182 saatlik bir soğuklama süresinin elde edildiğini belirtmiştir.
KÜDEN ve KAŞKA (1992 b), şeftalilerde dinlenmeyi kesme amacıyla yaptıkları çalışmalarda çiçeklenmeyi artırma üzerine en etkili olan uygulamanın thiourea (%44.18) ile DNOC+mineral yağ (%43.01) ve KNO3+TU (43.59) kombinasyonlarının uygulanması olduğunu ve öteki uygulamaların ise %26.20 (mineral yağ) ile %42.82 (Promalin) arasında değiştiğini saptamışlardır.
Kışları ılık geçen bölgeler için seçilecek çeşitlerin soğuklama sürelerinin, bölge soğuklama süresinin biraz üstünde olması ekonomik bir yetiştiricilik için pek önemli bir sakınca oluşturmamaktadır. Yapılan bazı çalışmalar, soğuklama süreleri bir miktar yüksek, orta mevsim, hatta bazı geçci çeşitlerin, Çukurova bölgesinde bazı önlemler alınarak, yetiştirilebildiği göstermiştir.

Ülkemizde yılın beş ayında (15 mayıs-20 Ekim) pazara taze olarak şeftali çıkarmak mümkündür. Ancak ülkemizde genellikle Akdeniz bölgesinde erkenci, Ege ve Marmara bölgesinde ise geçci çeşitler yetiştirilmektedir. Ancak iri, yola dayanıklı, kaliteli orta mevsim çeşitleri gerek iç pazarda, gerek dış satımda önemli bir boşluğu doldurabilecektir. Özellikle, geç turfanda yetiştiricilik yapıldığında üretici daha da çok gelir elde edecektir.

Kaynaklar
Küden, A.B., ve N. Kaşka, 1992. Ilıman İklim Meyveleri Yetiştiriciliği Açısından Adana ve Pozantı'daki Soğuklama Sürelerinin Çeşitli Yöntemlerle Saptanması. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 16(1): 50-62.
Küden, A.B., ve N. Kaşka, 1992. Redcap Şeftali Çeşidi Ağaçlarına Uygulanan kimyasal Maddelerin Dinlenmenin Kesilmesi Üzerine Etkileri. Türk Tarım ve Ormancılık Dergisi, 16(1): 315-326.

SEKTÖREL

>> TPA Gerekçe ve amaç

>> Dondurulmuş gıda sanayi

>> Çukurova'da şeftali yetiştiriciliği


 
ANA SAYFAYA DÖN