|
 SEKTÖREL
Kivi
Yetiştiriciliği
ÖZELLİKLERİ ve ÜRETİCİ ÜLKELER :
Actinidia cinsine ait türlerin kaynağı doğu Çin ' dir. Çin' den
1900'lü yılların başında bir miktar tohum Yeni Zelanda'ya götürülmüştür.
Bu tohumlardan elde edilen bitkiler arasından yetiştirilen çeşitler
elde edilmiştir. Bütün Dünyada yetiştirilen çeşitlerin orijini
Yeni Zelanda'dır. Hayward çeşidi ülkelere göre % 70-98 oranında
üretimde yer almaktadır. Hayward ve diğer tüm çeşitler Actinidia
deliciosa türüne dahildir. Actinidia tür ve çeşitleri, kuvvetli
gelişen, kışın yaprağını döken sarılıcı asmalardır. Yetiştiriciliğinde
asmalar direk ve tellerle desteklenirler. Çardak şeklinde terbiye
edilebilmesi, ticari yetiştiricilik yanında ev bahçesi yetiştiriciliği
için de çok uygun türler olduğunu gösterir.
Dünyada Kivi Meyvesi Yetiştiriciliği:
Kiwifruit, 1970'li yıllardan sonra da Akdeniz'in kuzey ülkeleri,
Avustralya,Güney Afrika, Şili, Kaliforniya, Japonya gibi birçok
ülkede yetiştirilmeye başlanmıştır. Yeni bir tür olmasına karşılık
üretiminde büyük artış hatta patlama olmuştur. Öyleki İtalya,
Fransa ve Kaliforniya gibi bazı üretici ülkelerde 1980-90 arasında
2 yılda bir üretim alanı ikiye, üretim miktarı 3'e katlanmıştır.
İtalya'da 1970'lerde başlayan üretim 1990'larda yıllık 200.000
tona yaklaşarak Yeni Zelanda'yı geçmiştir. Üretim, üretici ülkelerin
iç tüketimlerinde, çoğunlukla da dış satımda değerlendirilmektedir.
Üretimin % 40-70'i dış satımla değerlendirilmektedir. En önemli
ithalatçı ülkeler ise başta Almanya olmak üzere kuzey ve orta
Avrupa ülkelerdir.
Kivi yetiştirme çalışmaları Yalova'da bulunan Atatürk Bahçe Kültürleri
Merkez Araştırma Enstitüsünde devam etmekte ve çok olumlu sonuçlar
alınmaktadır.
Tüketicide Üretim ve Tüketimi :
Türkiye'de henüz ticari amaçlı kivi üretimi çok yenidir. Bu nedenle
tüketilen meyvelerin hemen tamamı ithal yoluyla sağlanmaktadır.
Ticari amaçla kurulan, Orhangazi, Bursa ve Karamürsel yörelerindeki
ilk bahçelerden birkaç yıldır ürün alınmaktadır.
İstanbul hal fiyatları 1992 yılında 2000-2500 TL/adet (yaklaşık
20.000-25.000 TL/kg )civarında seyretmek- tedir.
2-) BİTKİ ÖZELLİKLERİ :
Kivi asmaları sarılıcı-tırmanıcı bitkilerdir. Toprak üstü aksamı
çok kuvvetli değildir. Kök yüzlek ve saçak kök yapısındadır. Çoğunlukla
toprağın 0-40 cm derinliğinde bulunur. Ancak uygun koşullarda
1-1.5 m derine gidebilir. Kılcal kökler hızlı gelişir ve yenilenir.
Gövde, sarılıcı asma gövdesidir. Genç yaşlarda gevşek ve kırılıcıdır.
Gövde kendi ağırlığını taşıyamaz. Bu yüzden dikimden itibaren
herekle desteklenmelidir. Şekil budaması ile dik ve düzgün gövde
oluşturlması önemlidir. Gövde derin kış soğuklarından (-13 C ce
daha aşağı ) zararlanır ve çatlar.
Sürgünler, 1 yaşlı çubukların gözlerinden sürerler. Sürgün ucu
kırmızı tüylüdür. Sürgünler çok kuvvetli büyürler. Yaz ortasına
kadar 2-3 m uzunluğa ulaşırlar. Çiçeklenmeye kadar körpe ve gevşek
olan sürgünler rüzgarla dipten kırılırlar. Büyümesi yavaşlayan
sürgünlerin uçları herhangi bir desteğe veya kendilerine tutulur
ve kıvrılırlar.
Çiçekler, dekoratif yapılıdır. Taç yaprakları beyazdır. Bir asmada
yüzlerce çiçek bulunur. Tek tek veya 3'lü gruplar halinde oluşurlar.
Erkek ve dişi çiçekler ayrı bitkilerde bulunur. Yapısal olarak
bahçe tesisinde dişi çiçek-
li bitkilere mutlaka tozlayıcı (erkek-babalık ) bitkiler gereklidir.
Normal olarak çiçek ve meyve dökümü olmaz. Tozlanan bütün çiçekler
meyve tutar. Bu yüzden kış buda-
masında yeterli sayıda göz bırakılmalı veya seyreltme ile meyve
yükü dengede tutulmalıdır.
Meyve yıllık sürgünlerde tek tek veya 3'lü gruplar şeklinde olur.
Üst kabuk ince ve kahverengi tüylerle kaplıdır. Hasat olumunda
60-150 gr arası ağırlıkta olur. Meyve eit yeşil renkli ve çok
çekirdeklidir, yüksek oranda (100-300mg/100gr.) C vitamini içerir.
Ayrıcı P, Fe, K, ve Ca gibi mineraller ve bazı enzimlerce zengindir.
Ticari olarak bütün Dünyada % 80 100 oranında Hayward çeşedi ve
Tomuri, Matua veya diger tip veya klomlar kullanılır.
Kivi asmaları Mart sonu- Nisan başında uyanır. Mayıs'ın sonu-
Haziranın ilk haftasında çiçek açarlar. Hasat Ekim'in ikinci Kasım'ın
birinci yarısında yapılır. Aralık ortasında yaprak dökerler.
3-) İKLİM VE TOPRAK İSTEKLERİ :
Toprak İstekleri :
Kivi asmaları saçak ve yüzlek ve köklü olduğundan süzek, hafif
ve derin topraklarda iyi gelişir. Killi, ağır (Su tutan ) ve taban
suyu yüksek topraklarda sonuç olumsuz olur. Asitli topraklarda
iyi gelişir. Toprak PH'sı tercihen 5.5-7.0 arasında olmalıdır.
Toprakta en çok % 8 kireç olmalıdır. Organik maddece zengin topraklarda
sonuç olumlu olur.
İklim İstekleri : Actinidia asmaları vegestasyon dönemi
uzun bitkilerdir. Gözlerinh uyanmasında yaprak dökümüne kadar
240-260 gün don olmayan gelişme süresi ister. İlkbaharın geç donlarında
sürgünler zarar görebilir. Bitkiler sürekli ve sert rüzgar alan
yörelerde gelişemez. Verim yaşındaki bitkiler kışın -13 CC'ye
kadar dayanabilirken genç bitkiler daha yüksek (-4, -6 C ) sıcaklıklarda
zararlanabilir.
4-) TESİS TEKNİĞİ
Dikim Planı ve Dikim :
Kivi tesisinde fidanlar iklim ve toprağa bağlı olarak 4x5, 5x2,
4x3 gibi değişik aralıklı ve mesafelerle dikilebilir. Kış soğuklarının
derin olmadığı yörelerde ( Doğu Karadeniz ) sonbahar dikimi yapılabilir.
Aksi halde ilkbahar dikimi yapılmalıdır. Dikimde çukurlar derin
açılmalıdır. Dikim de tercihen 2 yaşlı fidanlar kullanılma- lıdır.
Fidanların gövdesi 8-12 mm çapında ve iyi olgunlaşmış olmalıdır.
Saçak kökler bol ve temiz (nematodsuz) olmalıdır. Dikimde fidanlar
sürgünleri 3-4 gözden kesilir.
Destek Sistemi :
Kivi asmalarının gövdesi kendi ağırlıklarını taşıyamadıkları için
direk ve tellerle desteklenerek yetiştirilirler. Direklere yeniden
1.60-1.80 m yüksekten 1,5 uzunluğunda bir kol bağlanır. Bu kol
üzerinden 30 cm aralıklı 5 sıra tel çekilir. Teller sağlam ( 3
cmO ) ve paslanmaz (galvenize ) olmalıdır. Direkler ağacı veya
beton 10-12 cm çapında ve 2.20 2.40 m uzunluğunda olmalıdır. Çapraz
kollar ağaçtan ( 5x8 cm )veya demir / 6'lık köşebent veya 3 cmO
boru) olabilir. Sıralar kuzey ve güney uzanımında olmalıdır.
5-) BAKIM İŞLEMLERİ
Su ve Sulama : Asmalar yüzlek köklü, buna karşılık çok
ve büyük yapraklı olduğundan su isteği fazladır. Doğu Karadeniz
Bölgesi dışında yağış durumuna göre Haziran-Eylül arasında sulama
gerekebilir. Bu dönemde sulama aralığı 2-7 gün arasında değişir.
Su, çok önemli yörelerde damlama, diğer yörelerde minisprik (asma
altı yağmurlama ) sistemleri ile verilmelidir.
Toprak İşleme :
Kökler yüzlek ve toprak sürekli nemli olacağından toprak işleme
yapılmaz veya çok yüzlek yapılır. Birçok bahçede sıra araları
otlu (yeşil örtü ) dur, sıra üzerlerinde yabancı otlar ilaçlarla
kontrol edelir.
Budama :
Ürün bir yaşlı, ürün çubuklarından alındığından budama ve yükleme
çok önemlidir. Asmalarda 5 yaşından sonra gelişmeye göre kış budamasında
100-400 göz bırakılır. Çubuk uzunlukları 6-18 gözlü olabilir.
Bitkilerde sıkışıklığı azaltmak ve güneşlenmeyi artırmak için
yaz budamaları da uygundur. Kış ve yaz budamaları esasları bağcılıktakine
benzer.
Gübreleme :
Asmlar topraktan her yıl fazlaca makro ve mikro besin elementleri
kaldırılır. Bunların düzenli olarak toprağa verilmesi gerekir.
Dikimden önce dekara 2-3 ton verilecek çiftlik gübresi 3-4 yıl
aralarla tekrarlanmalıdır. Kivi asmaları mineral madde noksanlıklarına
duyarlıdır. Özellikle K, Mğ,Zn ve Fe noksanlıkları sık görülür.
Soğuktan Korunma :
Genç Kivi asmalarının gövdeleri kış soğuklarından saman ot, çuval
gibi malzeme ile korunabilir. İlkbahar geç donlarından korunmanın
en etkili yolu ile minisprik ( yağmurlama ) sistemleridir. Ancak
kış soğukları nadir olarak bitki kaybına yol açar. Üst aksam donsa
da toprak içinde ki uyur gözlerle asma tacı yenilenir.
Arı Kovanı Bulundurulması :
Etkin bir tozlama ve meyve tutumu için çiçeklenme zamanı bahçede
arı kovanı bulundurlmalıdır. Erkek çiçeklerin polenleri arılarla
dişi çiçeklere taşınırlar. Rüzgarla tozlanma çok az olur.
Hastalık ve Zararlılarla Mücadele :
Kivi asmalarının diğer bazı kültür bitkileri gibi piriyodik ilaçlamayı
gerektirecek hastalık ve zararlısı yoktur. Bir çok bahçede çok
az ilaçlama yapılır veya hiç yapılmaz. Bununla birlikte çevredeki
konukçu bitkilerden gelecek veya toprakta mevcut hastalık etmeni
veya zararlılara karşı dikkatli olunmalıdır.
6-) VERİM VE HASAT
Tesiste 2 yaşlı fidanların kullanılması halinde, dikimin 3. Yılından
itibaren verim alınmaya başlanır. Doğal olarak ilk yıllar az olan
verim bitki gelişmesine paralel artar. Asmalar tam verim yaşına
6-7 yaşında girerler. Bitki başına verim uygun çevre ve bakım
koşullarında 40-50 kg'a çıkar. Bu durumda dekara verin de 2-3
tonu bulur. Ancak bütün bitkilerde olduğu gibi verim ile kalite
arasında denge korunlamalıdır (Tablo 1).
ÖZET :
Kivi son 20 yılda birçok ülkede üretimi hızla gelişen bir meyve
türüdür. Sarılıcı ve tırmanıcı bir asma türüdür. Bu yüzden direk
ve tellerle desteklenerek yetiştirilir. Ticari yetiştiricilikte
büyük çoğunlukla Hayward çeşidi ve tozlayıcıları (Tomuri, Matua
) kullanılır.
Actinidia adaptasyonu geniş olan bir türdür. Bu yüzden farklı
ekolojilerde yetiştirilebilir. Yetiştiriciliğini düşük kış sıcaklıkları
( 13 C ve aşağı ), ilkbahar geç donları ve sürekli rüzgar kısıtlar.
Vegatosyon dönemi 230-260 gün sürer. Yetiştirileceği topraklar
derin, süzek, az kireçli olmalıdır. Bakım işlemlerinin en önemlisi
sulama ve budamadır. Bitkiler orta bünyeli topraklarda bile susuzluğa
ancak 7-10 gün dayanabilir. Budama ise meyve yükü ile ürün/yaprak
ilişkilerini doğrudan etkilediğinden önemlidir.
Tam çiçeklenmeden 140-160 gün sonra hasat edilen kivi meyvesi,
ancak olgunlaştıktan sonra yenebilir. Pra-tikte genel olarak burada
belirtilenlerden daha yüksek verimlere ulaşır. Hasat olumuna gelen
meyvelerde görünür bir değişiklik olmaz. Meyve sertliğini korur,
renk değişmez, tüyler dökülmez. Diğer ülkelerde suda çözünür kuru
madde en az % 6.2 olunca hasat edilir. Bu da refraktometre ile
belirlenir. Sertlik ise 8-10 kg/cm2 civarındadır. Ancak geç hasat
edilen meyvelerde kalite daha yüksektir. Bu yüzden suda çözünür
kuru madde ( SÇKM )'nin %8.5-9 da hasat edilmesi önerilir.
Hasatta meyve sapı dalda kalır, meyve sapsız toplanır. Çiçeklenme
eli hasat arasında 140-160 gün geçer. Hasat edilen meyve hemen
yenemez. Yeme olumuna gelmesi için mutlaka olgunlaştırılması gerekir.
Olgunlaşma oda sıcaklığında ( 20 C ) 7-15 günde tamamlanır. Yeme
olumuna gelen meyvelerde sertlik 1 kğ/cm2, SÇKM de % 13.5-15 arasında
bulunmalıdır. Hasattan sonra meyveler kolaylıkla ve uzun süre
depolanabilirler. Nemli ve serin ortamda 2 aya kadar kolaylıkla
saklanabilen meyveler soğuk hava depolarında (0-0.5 C sıcaklık,
%90 nem) 6 aya kadar muhafaza edilebilir.
KAYNAK: Tarım Bakanlığı
|
SEKTÖREL
>>
Kivi
yetiştiriciliği
>>
Turunçgil
cüceleşme hastalığı
>>
Elma bahçelerinde zararlılar
>>
Gölbaşı
Süt Birliği
>>
ALARA,
Çukurova'yı Kaliforniya yapmayı planlıyor
>>
Fransız
İnekleri
ANA
SAYFAYA DÖN
|
