|
 SEKTÖREL
Seralarda
Domates Yetiştiriciliği
Fide yetiştirme ortamı hazırlanması Harç Yapımı
Seralarda yetiştirilen hibrit domates tohumları oldukça pahalıdır.
Bu nedenle fide yetiştirirken, çekirdek kaybını en aza indirmek,
güçlü ve sağlıklı fide elde edebilmek için bazı kurallara uymak
gerekmektedir. Fideler, ya dezenfeksiyonu yapılmış, bitki besin
maddelerince zenginleştirilmiş hazır torflarda ya da özel olarak
hazırlanan harç toprağında yetiştirilmelidir. Hazır torfların
steril olması, bitki besin elementlerini içermesi, fideyi 10-15
gün erken yetiştirmesi ve hazırlanmasının kolay olması açısından
oldukça avantajları vardır. Harç tohum ekiminden 2-3 ay önce hazırlanmaya
başlanmalıdır. Çok farklı harç hazırlama şekilleri varsa da; en
yaygın olan üç formül şunlardır:
a- 6 kısım çiftlik gübresi, 3 kısım bahçe toprağı, 1 kısım dişli
dere kumu. b- 2 kısım çiftlik gübresi, 2 kısım orman toprağı,
1 kısım dişli dere kumu,c-4 kısım çiftlik gübresi, 2 kısım bahçe
toprağı, 1 kısım dişli dere kumu. Harçta kullanılan ahır gübresi
en az üç ay önceden temin edilmeli, mutlaka iyi yanmış olmalı,
bitkiye zararlı tuz, asit vb. maddeleri ihtiva etmemeli ve içinde
bitki artıkları bulunmamalıdır. Bu nedenle harca girecek malzemeler
1 cm. delikli elekle elenmelidir. Elendikten sonra yukarıda belirtilen
oranlarda birbirleriyle iyice karıştırılmalı ve sulanarak nemlendirilmelidir.
Zaman içinde birkaç defa aktarılarak ve nemlendirilerek harcın
istenilen vasfı kazanması sağlanmalıdır. Hazırlanan harcın gıda
değerini artırma bakımından tohum ekiminden önce ticari gübreler
ile takviye edilmesi tavsiye edilir. Bunu temin için her 1 m3
(50 teneke) harca 1-1,5 kg. 15-15-15 gübresi veya 1,5 kg. Triple
Süper Fosfat gübresi ilave edilmelidir.
Harcın İlaçlanması
Metil bromid: Tavlı harç beton bir zemin üzerine 30 cm. yüksekliğinde
yayılır. Her 1 m3 harç için bir tüp hesabıyla çivi çakılmış tahta
parçasına devrilmeyecek şekilde tüpler yerleştirilir. Harcın üzeri
sağlam deliksiz bir plastikle kenarlarından gaz kaçmayacak şekilde
kapatılır. Naylonun üzerine çıplak ayakla çıkarak tüplere basmak
suretiyle patlatılırlar. 2 gün bu şekilde kapalı olarak bekletilen
harcın bu süre sonunda üzeri açılır ve aktarılarak havalandırılır.
Metil bromid uygulaması genel amaçlı (toprak mantarları, nematodlar,
zararlı böcekler, ot tohumları) bir fümigasyon sistemidir.
Tohum ekimi ve çimlenme faktörleri
Tüm tohumlarda olduğu gibi, domates tohumunda da çimlenme ve fide
oluşumu için dört faktör gereklidir:Tohumun çimlenme olgunluğunda
olması, Yeterli su (nem), yeterli ısı, yeterli oksijen. a) Genel
bir kural olarak, bir bitkiden elde edilen tohumun çimlenme olgunluğuna
erişmiş ve belirli bir dinlenme ihtiyacını tamamlamış olması gereklidir.
Bu özelliklere sahip olmayan tohumun çimlenmesi tesadüfe bırakılmış
olur. Normal bir tohum; bölünme ve çoğalma kabiliyetinde olan
bir embriyo ile çimlenme esnasındaki hayati olaylar için harcanacak
besi dokusu (nucellus)'ndan oluşur. Çimlenmede ilk saçaklar ve
gövde embriyodan meydana gelir. Gıda maddeleri ise nucellus'tan
sağlanır. Klorofil teşekkül edinceye kadar olay böyle devam eder.
Öyle ise, bir tohumun sağlıklı şekilde çimlenip fide haline geçebilmesi
için, yeterli bir embriyo gücüne ve gıda deposuna sahip olması
gerekir. Aksi takdirde çimlenme düzensizliği veya fide halinden
önce ölümler meydana gelebilir.
b) Tohumun çimlenebilmesi, hayati olaylara başlayabilmesi ve bu
olayları tamamlayabilmesi için, ikinci faktör su (nem)'dur. Yeterli
nemi bünyesine alan tohum hemen şişmeye başlar. Şişme için yeterli
suyun üzerindeki miktar, yani aşırı su ortamı oksijensiz bırakacağı
için zararlıdır.
c) Tohumun çimlenebilmesi için minimum bir sıcaklığa ihtiyacı
vardır. Bu minimum sıcaklığın altındaki derecelerde çimlenme gerçekleşmez
iken, minimum sıcaklığın üzerindeki ısı derecelerinde çimlenme
süresi kısalır. Domates tohumunun minimum çimlenme sıcaklığı 10
0C'dir. Bu sıcaklıkta tohum 43 günde çimlenir. Toprak sıcaklığı
15 0C olduğunda 14 günde, 20 0C olduğunda 8 günde ve 25 0C olduğu
zaman ise 6 günde çimlenirler. Yani, tohum ekimi için ya toprak
sıcaklığının en az 10 0C'nin üzerine çıkması beklenmeli ya da
sıcaklığı uygun seviyeye çıkaracak tedbirleri almak gerekir.
d) Tohumun çimlenmesinde kullanılacak enerji oksijen ile sağlandığından,
bu faktör olmaksızın diğer faktörler mevcut olsa bile çimlenme
gerçekleşmez. Tohum, çimlenme esnasında oksijen kullanarak bünyesindeki
gıda maddelerini yakmak durumundadır. Gereğinden fazla derin ekilen
tohumlarda, depo maddelerinin oksijen ile yakılması sonucu oluşan
CO2 tohumların etrafını kuşatarak anaerob bakteriler için uygun
bir ortam hazırlar ve yetiştiriciliği için tohum ekimi ısıtmasız
sera koşullarında 20 Şubat-5 Mart tarihleri arasında yapılmalıdır.
Tarih öne alındıkça tohumların soğuktan zarar görme riski artmaktadır.
Dış sahaya yönelik tüplü fide çalışmalarında tohum ekimi 25 Mart-5
Nisan tarihleri arasında yapılmalıdır. Domates tohumları önce
kasalara ekilmelidir. Tohum ekilecek kasaların alt tahtaları fazla
suyun akmasına müsaade edecek kadar aralıklı olmalıdır. Kasalarda
hazır torf kullanılabileceği gibi, tüpler için hazırlanan harç
da kullanılabilir. Harç fümige edilmemişse kasalara doldurulduktan
sonra daha önce anlatılan ikili ya da üçlü karışım kasanın altından
ilaçlı su çıkıncaya kadar süzgeçli kova ile dökülmelidir. Bu şekilde
hazırlanan kasalara ertesi gün 10 cm. arayla çizgiler açılır.
Bu çizgiler üzerine 2 cm. arayla tohumlar tek tek bırakılarak
üzerleri hafifçe kapatılır ve sulanır. Bu şekilde ekilen kasalar
çimlenme sıcaklığının altında olmayan sıcaklıkta tutulmalıdır.
Harç kısa aralıklarla azar azar sulanmalı kesinlikle kurutulmamalıdır.
Bu şekilde bırakılan tohumlar çimlendikten sonra kotiledon yapraklar
gelişmelerini tamamlayıp yere paralel duruma gelince tüplere şaşırtılmalıdır.
Geç kalınırsa fideler zayıf ve cılız olurlar. Şaşırtmaya başlamadan
önce kasalardaki fideler bol su ile sulanarak köklerinin zarar
görmeden çıkartılmaları sağlanır. Domates fideleri kotiledon yapraklarından
tutularak çıkartılmalı ve aynı şekilde tüplere yerleştirilmelidir.
Fidenin gövdesinden kesinlikle tutulmamalıdır.
Sera toprağının hazırlanması
Domatesin Toprak İsteği: Domates toprak bakımından pek seçici
değildir. Kumlu topraklardan hafif killi topraklara kadar her
tip toprakta yetiştirilmesine rağmen; en iyi netice organik maddelerce
zengin hafif topraklardan alınmaktadır. Yetişme periyodu çok kısa
olan yerlerde erkencilik çok önemlidir. Bu nedenle erken mahsul
almada kumlu-tınlı topraklar ideal kabul edilmektedir. Sanayi
için yapılan domates yetiştiriciliğinde erkencilikten ziyade verim
önemli olduğundan, yetiştirme periyodu uzun olan yerlerde tınlı,
killi-tınlı, milli-tınlı topraklar hafif topraklara tercih edilir.
Domates yetiştirilecek toprakların drenajının iyi olması gerekir.
Domates toprak asitliğine oldukça dayanıklıdır. Toprak pH'sı 5
ile 5'in altına düşmedikçe kireç verilmesi tav-siye edilmez. Domates
yetiştiriciliğinde pH'nın 6-6,5 olması tavsiye edilir.
Serada Toprak Hazırlığı: Serada mevcut ürünün hasadı biter
bitmez toprak hazırlıkları başlamalıdır. Sırası ile;
a) Sera, mevcut ürünün artıklarından temizlenmelidir.
b) Toprak derince işlenmelidir.
c) Özellikle yaşlı ve tuz problemi olan seralar 3-5 defa göllendirilerek
sulanmalıdır.
d) Bir önceki dönemde topraktan kaynaklanan hastalık veya nematod
problemi görülmüş ise, yaz mevsiminde toprak solarizasyonu veya
solarizasyon + ilaçlama yapılmalıdır.
e) Fidelerin seraya naklinden önce toprak analizi yaptırılarak,
bilinçli bir gübreleme programı hazırlanmalıdır.
Sera Toprağının Dezenfeksiyonu:Sera toprağının çeşitli
hastalık ve zararlı problemlerinin çözümünde kullanılacak ikinci
bir yoldur. Hesaplanan çiftlik gübresinin mutlaka dezenfeksiyon
işleminden önce verilmesi gerekir.
Metil bromid: Sera toprağı parseller halinde sağlam ve
deliksiz plastik örtü altına alınır. Parsel kenarları gaz kaçmasına
meydan vermeyecek şekilde sıkıştırılır. Örtü altına her 1 m2 için
50-75 gram ilaç hesabıyla yerleştirilen tüpler harçta olduğu gibi
üstüne basmak suretiyle patlatılır. 48 saat (iki gün) sonra örtü
kaldırılır ve toprak işlenerek havalandırılır. Toprak mantarları,
nematodlar, zararlı böcekler ve ot tohumlarına karşı etkili genel
amaçlı bir sistemdir.
Gübreleme programının hazırlanması
Toprağa uygulanan belirli miktar azotun toprak yapısı, yetiştirme
mevsimi, toprak sıcaklığı, sulama şartlarına göre % 70-90'ı alınabilir.
Fosforlu gübrelerde bu oran % 25-30, potasyumlu gübrelerde % 60-80'dir.
Çiftlik gübrelerinde ise ilk yıl için azotun % 25-30'u, fosforun
% 30-35'i ve potasyumun % 50-80'i bitki ta-rafından alınabilir.
Bu nedenlerle 1 ton ürünün kaldırdığı saf maddeler yerine, uygulanması
gereken miktarları bilmek ve önermek daha uygun ve daha pratiktir.
Domateste 1 ton ürün elde etmek için kayıplar ve bitki tarafından
alınamayan miktarlar dahil olmak üzere aktif madde bazında uygulanması
gerekli N-P-K miktarları ise Azot(N) 3,000- Fosfor(P)- 1,600-
Potasyum(K) 4,500 (Saf N-P-K miktarları. Kg)
Yetiştirme mevsimi, sera tipi, seranın ısıtılıp ısıtılmadığı,
üreticinin deneyimi, tohum çeşidi vs. göz önüne alınarak, elde
edilmesi mümkün olan ürün miktarı hedef olarak seçilmelidir. Bu
ölçüler içerisinde hedefimizi dekara 15 ton olarak belirlemiş
isek yetiştirme mevsimi boyunca toprakta bulunması gereken saf
madde NPK (azot, fosfor, potasyum) miktarlarının sırası ile 45
kg. azot, 24 kg fosfor ve 67,5 kg potasyum olması gerekir. Toprak
tahlili neticesi bulunan besin maddeleri bu miktarlardan çıkarılarak
uygulanması gereken net besin maddesi miktarları bulunabilir.
Bu tespitten sonra, uygulanacak gübre miktarlarının taban ve üst
gübrelemedeki yüzde paylarının tespit edilmesi gerekir.
Domateste uygulanacak gübrelerin taban ve üst gübrelemedeki payları
ise dikim öncesi tabana (N:10-30), (P: 90-100), (K: 50-60). Dikim
sonrası (N:70-90), (P:0-10), (K:40-50). taban ve üst gübrelemedeki
payları (%)
Bu bilgilerin paralelinde domates yetiştiriciliğinde tabana 1
dekar saha için 8-10 ton iyi yanmış çiftlik gübresi, ayrıca suni
gübre olarak 50-60 kg. Amonyum Nitrat + 50-60 kg. Triple Süper
Fosfat (TSP) + 50-60 kg. Potasyum Nitrat + 50 kg. Magnezyum Nitrat
birbirleriyle iyice karıştırılarak fide dikiminden 10-15 gün önce
toprağın yüzüne serilerek en az 15-20 cm. derinliğinde toprak
işlenmelidir. Eğer bu gübre karışımı hazırlanamazsa yerine 100-125
kg. 15-15-15 gübresi + 40 kg. Triple Süper Fosfat + 50 kg. Magnezyum
Nitrat verilerek aynı işlem yapılmalıdır.
Seranın dikime hazırlanması ve dikim
Taban gübrelemesi yapılan seralarda sıra andalların hazırlanmasına
gelmiştir. Bu iş için sera tabanı güzelce tırmıklanmalı ve toprak
tesviye edilmelidir. Andallar tabandan 15-20 cm. yükseklikte ve
60-70 cm. eninde hazırlanmalıdır. İki andal arasında 90-100 cm.
çukur yürüme yolu bırakılmalıdır. Kenarlardaki andallar ile sera
plastiği arasında en az 25-30 cm. aralık bulunmalıdır. Ancak hafif
kumlu topraklarda dikimin sırtlara (andallara) yapılmasına gerek
yoktur. Böyle seralarda düz olarak dikim yapılabilir.
Fideler 4 -5 hakiki yapraklı olduğu dönemde fazla bekletilmeden
hazır-lanmış olan andalların her birine iki sıra olmak üzere sıra
üzeri ve sıra arası 50 x 50 cm. mesafelerle dikilmelidir. Dikimde
çukur derin açılmamalı ve fidenin kök boğazına kesinlikle toprak
gelmemelidir. Fidelerin dikimi esnasında toprak nemi (tav) yeterli
olmalıdır.
Andallara dikilen fideler, kök çürüklüğüne karşı harç ilaçlamasında
kullandığımız gibi ikili ya da üçlü karışım şeklinde hazırlanan
ilaçlı su ile can suyu şeklinde bitki kök boğazına gelecek şekilde
ilaçlanmalıdır. Bu maksatla 100 litre suya 250 cc. Previcur'N
+ 100 gr. Carbendazim şeklinde ikili karışım veya 100 litre suya
600 gr. Aprin 35 DS. + 4000 gr. Pomarsol Forte veya Captan + 400
gr. Benomyl veya Carbendazim şeklinde üçlü karışım hazırlanabilir.
Dış saha yetiştiriciliğinde Giresun İli'nde fidelerin dışarıya
nakli havaların normal seyri halinde 10 Mayıs'tan sonra yapılmalıdır.
Bakım işleri
Çapalama:Dikimden sonra fazla bekletilmeden çapa yapılarak fidelerin
kök boğazları gevşek toprakla doldurulur. Birinci çapadan 2-3
hafta sonra ikinci çapa yapılır. İkinci çapayla beraber fideler
ipe alınmalıdır. Kaymak tabakasını kırma, toprağın rutubetini
muhafaza etmesi ve toprağın havalanmasının sağlanması bakımından
gerekli görüldüğünde çapalama birkaç kez tekrarlanabilir. Yüzeydeki
kökler nedeniyle derin çapadan kaçınılmalıdır.
Malçlama: Bitkilerin daha iyi gelişme gösterebilmeleri
için toprağın fiziksel özelliklerini (sıcaklık, nem vb.) artırmak,
kaliteli, erkenci ve bol ürün almak amacıyla toprak yüzeyinin
ince bir tabakayla kaplanmasına malçlama denir. Malç materyali
olarak çam pürü, bitki sapları, saman balyaları, torf gibi maddeler
kullanılabileceği gibi daha kullanışlı olarak değişik renk ve
kalınlıktaki plastikler malç materyali olarak kullanılabilir.
Malçlamanın faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
- Malçlama toprak yüzeyinde buharlaşmayı önlediğinden daha az
sulamaya ihtiyaç duyulur.
- Şeffaf plastikle malçlamada toprak sıcaklığı 3-5 0C daha fazla
olduğundan bitki kökleri daha iyi gelişmekte ve bu durum kuvvetli
bir büyümeyi teşvik etmektedir. Malçlamadan istenilen faydanın
sağlanması için dikim yönünün kuzey-güney istikametinde olmasında
büyük yararlar vardır. Özellikle ipe sardırılan, uzun boylu ve
birbirini gölgeleyen domates gibi bitkilerde dikim kuzey-güney
istikametinde olmalıdır.
- Yabancı otların kontrolünde faydalıdır.
-Şeffaf plastik malçlarda, malçın altında biriken su damlacıkları
ışığı yansıtarak sera içinde mütecanis bir aydınlatma (illimunasyon)
sağlamakta ve bu durum fotosentez olayını artırmaktadır.
-Plastik malçlama toprak rutubetini tuttuğundan sera içerisinde
rutubete bağlı olarak gelişen mantari ve bakteriyel hastalıkların
yayılmasını önlemektedir (Mildiyö gibi).
Malçlama toprak tam tavında iken dikime hazırlandıktan sonra plastik
malç materyali gergin bir şekilde toprak üzerine serilir. Fidelerin
geleceği yerlere + , O veya X şeklinde kesilerek fideler dikilir.
Plastik yanlarından n şeklinde telle de toprağa tutturularak plastiğin
kayması önlenir.
Ayrıca fideler dikildikten sonra da malç örtülebilir. Bu uygulamada
malçın çekilmesi anında çok daha fazla dikkat etmek gerekir. 0,02
mm. kalınlığındaki plastik materyali dekara 18-20 kg. yeterli
olmaktadır.
İpe Alma: Sırık domates çeşitleri kendiliğinden dikine
büyüyemeyen bitkiler olduklarından dik büyüyebilmeleri için askıya
alınmaları gerekir. İpe alma işlemi gecikince fideler sağa-sola
yatar, kırılırlar ve ileri dönemlerde verimden düşerler. Domates
bitkilerinde gövde ve büyüme noktaları oldukça gevrek dokulardır.
İpe alma ve sarma işlemlerinde bunların yaralanmamasına dikkat
edilmelidir.
İpe almanın yararları şöyle sıralanabilir:
-İpe alma bitkide ışığı gören yüzeyin artmasını sağlar.
- İpe alınan domateslerde her türlü bakım işleri daha kolay olur.
- İpe alma üründe kaliteyi artırır.
-İpe alınan bitkilerde hastalık ve zararlı kontrolü kolaylaşır.
-Birim alana dikilen bitki sayısı artacağından verim artar.
Askıya alma şekilleri şunlardır:
Fideler yerlerine dikildikten sonra sıra üzeri boyunca yerden
bir ip çekilir. Askı ipinin bir ucu yerdeki ipe, diğer ucu yukarıdaki
tele bağlanır ve bitki bu ipe sardırılır.
İkinci bir yöntem ise, dip kısmından ileride bitkiyi boğmayacak
şekilde genişçe olmak şartıyla bir düğüm atılır ve diğer ucu özel
askı çengeline veya tepedeki tele bağlanır. Askı teline bağlamanın
ileride bitki tel boyuna ulaştığında aşağıya kaydırma veya tepede
yer değiştirmede kolaylık sağlama gibi avantajları vardır.
>>>>>>
BU HABERLE İLGİLİ DİĞER GELİşMELER
|
SEKTÖREL
>>
Buğdayın
yolculuğu ve form gıda
>> Süne
zararlısı
>> Pamuğun
tarihçesi ve çöküşü
>>
Seralarda domates yetiştiriciliği
>>
Erik yetiştiriciliği
>>
Türk Tütüncü'lüğünün
dünü, bugünü
>>
Çukurova'da
Alara Entegre Meyve Üretim Projesi
>>
Makarna
sanayi
>>
Süt ineklerinin
kuru dönemde beslenmesi
ANA
SAYFAYA DÖN
Budama: Domateste budama koltuk alma, yaprak alma ve tepe
kesimi şeklindedir. Bölge koşullarında önerilen daha önce de bahsedildiği
gibi sırık domates çeşitleridir ve bunların tek gövde halinde
büyütülmeleri gerekir. Bu yüzden yaprak sapı ile gövde arasındaki
sürgünler 2-3 cm. boyundayken daha fazla büyütülmeden koparılmalıdır.
Bu işlem için kesici alet kullanılmamalıdır. Sağlıklı ve suyu
yeterli olan bitkilerde koltuklar elle rahatlıkla koparılabilmektedir.
Yaşlı, hastalıklı ve fizyolojik olarak hayatiyetini kaybetmiş
yaprakların alınması gerekir. Böylece bitkilerde daha iyi havalanma
ve ışıklanma sağlanmakta, diğer bakım işlemlerinin ve hasatın
yapılması kolaylaşmaktadır.
Ayrıca ilk salkımdaki meyveler normal büyüklüğünü
alıp renkleri dönmeye başladığında, bu salkımın altındaki yapraklar
alınmalıdır. Üst salkımlardaki meyveler de geliştikçe aynı şekilde
onların altındaki yapraklar da alınmalıdır. Yapraklar alınırken
hastalıkları bulaştırma ihtimalinden dolayı bıçak, makas vb. kesici
aletler kullanılmamalıdır. Bu iş elle rahatlıkla yapılabilir.
Bunun için yaprak sapı önce gövdeye doğru yatırılır. Daha sonra
geriye doğru kanırtılarak gövdeden koparılır. Meyvelerin daha
çabuk olgunlaşmaları ve daha iri olmaları için tepe alma işlemi
yapılmalıdır. Tepe alma ile bitki gelişmesi durdurulur ve meyvelerin
daha çabuk olgunlaşması teşvik edilmiş olur. Tepe alma
işlemi bırakılması gereken Salkım sayısından sonra 2 yaprak bırakılarak
bunun üzerinden gövdeyi kesme şeklinde uygulanır. Bölge koşullarında
domateste Mayıs dikiminde 8 salkım, Temmuz dikiminde 6 salkım
ve Ağustos dikiminde 4 salkım bırakılıp tepesi kesilmelidir.
Sulama: Uygulama şekli nasıl olursa olsun, toprağa tatbik
edilen belirli miktar suyun toprak içindeki durumu şöyle özetlenebilir:
a) Bitkilerin kök bölgesi içinde kalarak kolayca kullanılabilen
biyolojik su.
b) Sızarak bitki kök bölgesinden uzaklaşan faydasız su.
c) Bitki kök bölgesinin hemen altında kalıp, kapilarite ile bitkilere
kısmen faydalı olabilen ölü su.
Biyolojik su miktarını etkileyen faktörlerden birisi, bitkinin
kök yapısıdır. Oldukça derin saçak köklerden oluşan domates bitkilerinde
biyolojik su miktarı oldukça fazladır. Domates yetiştiriciliğinde,
toprakta rutubetin iyi bir şekilde tutulmasına ihtiyaç vardır.
Rutubetin yetersizliği verimin azalmasına neden olur. Aynı şekilde
fazla miktarda azotlu gübreleme ile fazla sulama da verimin düşmesine
ve ürünün gecikmesine neden olur. Sulamaya kök civarındaki toprak
rutubetine batmak suretiyle karar verilir. Domatesin su isteği
şöyle anlaşılır:
Büyüme noktasının altı iyice incelir, renk koyulaşır ve tüylülük
miktarı artar, bitki bünyesindeki sertlik kaybolur. Koltuklar
elastiki bir durum alırlar ve budama güçleşir. Bunun nedeni, bitki
bünyesindeki suyun azalmasıdır. Eğer sabah saatlerinde koltuktan
çıkan sürgünlerin koparılması güçleşmiş ise, başka bir ifade ile
sürgünler kolayca kırılmıyorsa su verme zamanının geldiği anlaşılır.
Bundan başka, sabah saat 8-9 sıralarında parlak yeşil renkte olması
gereken yapraklar, donuk bir renge dönerlerse ve parlak sarı renkte
olan çiçekler saman sarısı bir renge dönüşürlerse bitki su istiyor
demektir.
Domates yetiştiriciliğinde ilk meyveler görülünceye kadar sulamadan
kaçınılmalıdır. Bu devrede bitkiye lazım olan su, muntazam çapalama
yapılarak toprakta muhafaza edilebilir. Hava çok kurak giderse,
o zaman bir-iki defa fazla olmamak şartıyla su verilebilir. Yeni
dikilmiş fideler için dikkatli olmak gerekir. Zira aşırı sulama
toprak ısısını düşürür, toprağı havasız bırakır ve büyümeyi yavaşlatır.
Meyve bağladıktan sonra tedrici olarak sulama artırılır. Sıcak
havalarda kumlu topraklarda her 2-3 günde bir, ağır topraklarda
3-7 günde bir sulama yapılır.
Üretici şartlarında uygulanabilecek iki tip sulama şekli vardır:
a) Damla sulama
b) Karık veya tava sulama
Karık, tava veya düz sulamalar için en iyi uygulama az su-sık
su prensibini uygulamaktır. Bölgemiz şartlarında uygulanabilecek
sistem küçük alanlarda hortumla tek tek sulama ve sıra aralarına
açılan karıklara su verme şeklidir.
Bölgemizde yeterince tanınmamasına rağmen salma ve karık usulü
sulamanın çeşitli mahzurlarını ortadan kaldıran yeni bir sistem
de damla sulama metodudur. Bu sistemde bitkinin günlük su ihtiyacına
günlük olarak cevap verebilme olanağı vardır. Su ile birlikte
gübrelemenin de yapılması mümkündür.
Damla sulama sisteminin başlıca avantajları şunlardır:
- Aşırı suyun sebep olduğu, bitki besin maddelerinin topraktan
yıkanarak uzaklaşması bu sistemle asgariye iner.
- Verilen sudan bitki tam olarak istifade eder.
- Aşırı suyun sebep olduğu aşırı nemden dolayı çoğalan hastalıklar
bu sistemle azaltılır.
- İstenildiği anda istenildiği kadar su verme imkanı sağlar.
- Su ve işçilikten tasarruf imkanı verir.
- Verim ve kalitede artış sağlanır.
Kültür bitkilerinin günlük su tüketimleri bitkinin büyüklüğüne,
mevsime ve kültürün su isteğine göre değişebilir. Fakat unutulmamalıdır
ki, toprağa uygulanan belirli miktar suyun ancak belirli bir miktarı
bitki tarafından alınabilir olup, kalan kısmı ya sızarak topraktan
uzaklaşır veya toprak kolloidleri tarafından tutularak bitki emrine
verilmeyebilir.
Damla Sulama Sisteminde Debinin Ölçülmesi: Debi, belirli
bir sistemde bir dakikada (veya bir saatte) boşaltılan su miktarı
demektir. Bir seraya döşenmiş olan damla sulama sisteminin debisini
ölçmek için;
a) Toplam boru uzunluğu,
b) Toplam meme sayısı,
c) Meme başına ortalama debinin (dakikada cc. olarak) bilinmesi
yeterlidir.
Meme başına ortalama debinin tayini için, sistem çalışır durumda
iken, değişik hatların değişik memelerinden birer dakika süre
ile akan su bir bardakta toplanıp ölçülür. Her memeden ayrı ve
aynı süre için ölçüm yapılmalıdır. Ölçüm yapılan meme sayısı ne
kadar fazla olursa yapılan işlem o derece doğru ve sağlıklı olur.
Değişik memelerden yapılan ölçümler arasında fazla bir farklılık
olmamalıdır. Aksi takdirde sistemde tıkanma veya başka bir arıza
var demektir.
Sonuç olarak ortalama meme verimi (debi) bulunur ve toplam meme
sayısı ile çarpılarak tüm sistemden bir dakikada boşaltılan su
miktarı bulunur.
Örneğin; 10 memeden yapılan ölçümler sonucu ortalama meme verimi
45 cc/dk. olarak bulunmuş ve tüm sistemde 4.400 adet meme mevcut
ise, bu sistemin dakikadaki debisi: 4.400 x 45 = 198.000 cc (198
lt), saatteki debisi ise 60 x 198 = 11.880 lt'dir.
Bu tespit zaman zaman yapılarak, sistemde tıkanma, verimde azalma
veya dağılımda anormallik olup olmadığı kontrol edilmelidir. Domateste
günlük su tüketimi yetiştirme mevsimine, bitkinin boyuna, sera
içi sıcaklığına, toprak yapısına göre değişir. Normal şartlar
altında ilk sulamadan itibaren son sulamaya kadar, dekara verilecek
su miktarı 1,5 tondan başlanarak 6,5 ton ile noktalanmalıdır.
Ancak bu miktarları iklim ve toprak durumu etkileyebilir.
Yukarıda anlatıldığı şekilde sistemin debisi bulunduktan sonra
sulama yapmak artık çok kolaydır. Sulamaya başlamadan önce seranın
en az üç yerinde (baş, orta ve sonda) birer bitkinin hemen yanında
ve bitkilerin saçak kök derinliğinde birer çukur açılır. Açılacak
çukur bir memenin hemen altında değil, iki meme arasında açılmalıdır
ki, memeden çıkan suyun direkt etkisinde olmasın.
Çukurlar açıldıktan sonra sulamaya geçilir. Makul bir süre sonra
çukurlar devamlı kontrol edilerek, çukurların dip kısmında sızıntı
su görüldüğü anda sulamaya son verilir. Bu çukurlar saçak derinliği
arttıkça kök derinliğine paralel olarak derinleştirilerek devamlı
kullanılabildiği gibi toprakla doldurularak her sulamada yeni
çukur da açılabilir.
Bu metot uygulanırken sistemin kaç dakika çalıştırıldığı kontrol
edilmelidir. Yukarıda izah edilen hesaba göre kaç ton su verildiği
kolayca bulunabilir. Birkaç yıl sonra kazanılan tecrübe nedeniyle
belki de hiç çukur açmadan, verilecek su miktarı bilinebilir.
Üst Gübreleme: Üst gübrelemeye başlama zamanı kültürlere, toprak
yapısına ve hava şartlarına göre değişirse de, genellikle ilk
meyvelerin görülmesinden itibaren başlamak uygundur. Daha erken
başlanacak gübrelemeler sonucu bitki köklerinin toprak içindeki
dağılım alanı kısıtlanır, diğer bir ifade ile kökler tembelleşir.
Ayrıca bitkilerin mahsule yatması gecikir.
Domates yetiştiriciliğinde üst gübrelemeye başlama zamanı birinci
salkımdaki meyvelerin ceviz büyüklüğüne geldiği zamandır. Bundan
sonra her hafta sulamalarla birlikte dekar başına aşağıdaki gübreleme
programı çerçevesinde gübreleme yapılmalıdır:
1. Hafta 15 er kg. Amonyum Nitrat ve Potasyum Nitrat, 2. Hafta
15 er kg. Amonyum Nitrat ve Potasyum Nitrat, 3. Hafta 15 er kg.
Amonyum Nitrat ve Potasyum Nitrat, 4. Hafta 30 kg. Potasyum Nitrat,
5. Hafta 15 er kg. Amonyum Nitrat ve Potasyum Nitrat
6. Hafta 30 kg. Potasyum Nitrat
Bundan sonra hasat sonuna kadar her hafta 15 kg. Amonyum Nitrat,
15 kg. Potasyum Nitrat gübresi verilmelidir.
Bitkinin mikro element ihtiyacını karşılamak için mikro element
ağırlıklı yaprak gübreleri kullanılmalıdır. Bir önceki yıl mikro
element noksanlıkları görülmüşse buna özellikle dikkat etmek gerekir.
Eğer seranızda damla sulama sistemi varsa; bu sistemin getirdiği
en büyük kolaylıklardan birisi de gübre uygulamalarına getirdiği
kolaylıktır.
Ancak; bu sistemle uygulanacak gübrelerin belirli özellikleri
vardır. Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:
a) Sulama sisteminde aşınmaya sebep olmamalıdır.
b) Suda % 100 çözünmeli, memelerin tıkanmasına sebep olacak artık
bırakmamalıdır.
c) Bitki tarafından kolay alınması için şelatlanmış olmalı ve
bünyesinde iz elementleri ihtiva etmelidir.
d) Bitkilere zararlı ve toprak bünyesini bozan kimyasal maddeleri
(Cl, Fl, Na, HCO3 ve aşırı SO4) içermemelidir.
Tüm bu özellikleri taşıyan gübreler oldukça pahalı oldukları için
tüm sezon ihtiyacını bu gübrelerle karşılamak ekonomik sınırların
üzerine çıkar. Bu yüzden ana besin maddelerini şu gübrelerle karşılama
yoluna gitmeliyiz:
- Azot ihtiyacı için: Amonyum Nitrat (% 33) ve Üre (% 46).
- Potasyum ve Azot ihtiyacını birlikte karşılamak için: Potasyum
Nitrat (13-0-46).
- Fosfor ihtiyacı için: Fosforik asit.
Fosforik asit aynı zamanda tıkanan deliklerin açılmasında da kullanılır.
Işık şiddetinin düşük olduğu geç sonbahar ve kış aylarında üre
kullanımı tavsiye edilmez. Bu nedenle, soğuk mevsimde azotun nitrat
formu kullanılmalıdır.
Kompoze gübrelerle sülfat içeren gübrelerin damla sulama sistemlerinde
kullanımı risklidir. Fosforlu gübrelerin (süper fosfat, triple
süper fosfat) suda erime problemleri vardır.
Damla sulama sistemi ile uygulanacak gübre miktarları, uygulanacak
su miktarı ile orantılıdır. Genel tavsiye, her 1 litre suyun içinde
ortalama 0,3 gram saf NPK bulunması şeklindedir. Bu doz ve uygulanacak
su miktarına göre, kullanılacak gübre miktarını hesaplamak kolaylaşmaktadır.
Örneğin; dekara 1500 litre su ile uygulanacak 10-45-12 formülasyonlu
bir gübreden ne kadar kullanacağımız şöyle hesaplanır:
- Bu formülasyonlu bir gübrenin 100 gramında toplam 10 + 45 +
12 = 67 gram N-P-K vardır.
- Kullanacağımız 1500 litre su ile uygulanacak saf madde miktarı:
1500 x 0,3 = 450 gram olacaktır.
- Buna göre: 67 gram saf NPK 100 gram gübrede varsa 450 gram saf
NPK X gram gübrede vardır.
450x100=45.000 / 67= 672 gram. Yani vereceğimiz 1500 litre suyla
beraber maksimum 672 gram gübre vermeliyiz.
Serada İklim Şartları: Fide dönemi içinde ortam sıcaklığı
18-20 0C civarında tutulmaya çalışılmalıdır. Bitki döneminde sera
içi optimum sıcaklık 25 0C civarında olmalı, en düşük sıcaklık
10 0C'nin üstünde tutulmalıdır. Maksimum sıcaklık 32 0C'nin üzerinde
ol-mamalıdır.
Hasat: Kullanma amacına ve tüketim merkezine uzaklığına
göre meyveler kırmızı, pembe veya yeşil-pembe renkte toplanır.
Meyveler dallarından koparılırken avuca alınmalı ve sap etrafında
döndürülerek koparılmalıdır. Aksi halde, sap çukurunda meydana
gelen zedelenmeler, meyvenin süratle su kaybetmesine ve bazı enfeksiyonlar
nedeniyle meyvenin bozulmasına neden olur.
KAYNAK: Tarım Bakanlığı
|
